یادداشت ناصر حافظی مطلق

        از لنز تیره (یک پوینده‌ی تاریک)
A Scanner Darkly

1)
"از لنز تیره" (A Scanner Darkly) نام داستان بلندی در ژانر ادبیات داستانی علمی است از نویسنده‌‎ی آمریکایی "فیلیپ کی. دیک" (Philip Kindred Dick) که در سال 1977 میلادی نگاشته شده است. گمان دوری نیست اگر بپنداریم که نویسنده در هنگام نوشتن بسیاری از خطوط کتاب گریه کرده است. به‌ویژه وقتی در پیش‌درآمد داستان می‌یابیم که او کتابش را به جمعی از دوستانش تقدیم کرده که بدون استثنا در اثر مصرف مواد مخدر یا مرده‌اند یا دچار روان‌پریشی دائم‌اند و یا به خاطر آسیب مغزی ابدی بستری‌شده‌اند. 

2)
جنبش "هیپی"‌های (Hippie) آمریکا که در دهه‌ی 1960 میلادی آغاز شد، خود را مدافع آرمان‌های زیبایی چون صلح جهانی، عشق و محبت، مخالفت سخت با جنگ ویتنام و ... می‌پنداشت اما سرانجامِ بسیاری از اعضای آن چیزی جز تلف‌شدگی و آسیب‌دیدگی ناشی از مصرف مواد مخدر و توهم‌زا نبود. "فیلیپ کی.دیک" که خود از نزدیک شاهد این افول اجتماعی بود و برهه‌ای از زندگی‌اش با زیستن در میان چنین کسانی گذشت، در داستان "از لنز تیره" آینده‌ای غمگین از سرنوشت آنان را رقم می‌زند، آینده‌ای ویران‌شهری که در سال 1994 یعنی هفده سال پس از نگارش کتاب فرض شده است.

3)
روایت داستان، شرح بخشی از زندگی یک مأمور مخفی پلیس مبارزه با مواد مخدر است که خواسته یا ناخواسته به اعتیاد به ماده‌ای توهم‌زا به نام ماده‌ی D (در ترجمه‌ی کتاب به نام ام و از ابتدای مرگآرام به‌عنوان معادلی برای Slow Death) دچار می‌شود و عملکردی مغزی او به‌ویژه در حوزه‌ی ارتباط بین دو نیمکره‌ی راست و چپ مغز دچار اختلال می‌گردد. داستان با پایانی باز تمام می‌شود و به این‌گونه، نویسنده اختیار تصور آینده‌ای روشن‌تر یا تاریک‌تر برای مأمور "فرد" (Fred) را که در آسایشگاه ترک اعتیاد درگیر بازپروری است، برای خواننده مهیا می‌کند. تلخ‌تر این‌که در فصول انتهایی متوجه می‌شویم که تمام این داستان برنامه‌ی از پیش تعیین‌شده‌ای از سوی پلیس مبارزه با مواد مخدر به‌منظور نفوذ در آسایشگاه بازپروری قربانیان اعتیاد است.

4)
در سال 2006 میلادی اقتباسی سینمایی از این کتاب و با همین عنوان صورت گرفت و توسط "ریچارد لینکلیتر" (Richard Stuart Linklater) کارگردانی شد. این فیلم ابتدا به‌صورت دیجیتال تصویربرداری گردید و سپس با بهره‌گیری از روش "روتوسکپی" (Rotoscoping) به‌صورت پویانمایی (Animation) درآمد. 
کتاب "از لنز تیره" توسط "جواد همایون‌پور" به فارسی برگردانده شده و در سال 1395 و در نشر "پویان" به چاپ رسیده است.