یادداشت مریم محسنی‌زاده

        "تنگسیر" جزو ادبیات اقلیمی و بومی محسوب می‌شود. لحن و لهجۀ شخصیت‌ها فوق‌العاده جذاب و شیرین است 🫠 و نویسنده، بافتِ جنوبی را خیلی خوب از آب درآورده 🤌🏼 
دیالوگ‌ها هم گرم، باورپذیر، سرشار از ترکیب‌های دقیق، دایره لغات گسترده و بافت بومی می‌باشند. در آخر کتاب، لغت‌نامه‌ای آمده که کمک می‌کند تا واژه‌های بومی بهتر فهمیده شوند.
داستان بر اساس الگوی سفر قهرمانِ کمبل (مثل عبور از آستانه، چالش‌ها و بازگشت) پیش می‌رود و وجهِ مبارزه‌طلبانه، اعتراضی و حماسی دارد. این پَتِرن که به انتقام شهرت دارد، مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته است. 
کتاب، تصاویر عینی و توصیف‌های قوی، خلاقانه و پر جزئیات دارد. زبانِ تصویری و داستانیِ چوبک موجب شده تا برخی از منتقدان، او را بهترین توصیف‌گرِ موقعیت‌ها و جهانِ ادبیِ داستان بدانند. 
جان‌بخشی به اشیاء هم در کتاب دیده می‌شود که امروزه اینگونه توصیفات پذیرفته نیست.
در سی صفحهٔ ابتدایی کتاب، هنوز داستان شروع نشده و نویسنده به معرفی شخصیت و فضا می‌پردازد.
شروعِ تصویری، فضاسازی‌های عینی و  
شخصیت‌پردازی نسبتاً قوی ازجمله نقاط قوت داستان هستند.
زاویه دید داستان، بین دانای کل نامحدود و منِ راوی در نوسان است، که امروزه تخطی از زاویه دید محسوب می‌شود. اما عده‌ای تغییر زاویه دید را ظرافت کار می‌دانند؛ مثلاً در برخی از داستان‌های مدرن، زاویه دید وسط داستان تغییر می‌کند. برای اولین‌بار این تکنیک که اِسکاز نام دارد در اثر صادق هدایت دیده می‌شود. البته باید در نظر داشت "تنگسیر" از اولین رمان‌های ایرانی به حساب می‌آید. 
داستان، پیرنگ خطی دارد و در شخصیت زارمحمد، کهن الگوی قهرمان و یاغیِ طغیانگر دیده می‌شود. هدف ظاهری‌ شخصیت، گرفتن حق و هدف پنهانی او، بازیابی عزت و شرافت می‌باشد.
عده‌ای از منتقدان این داستان را ناتورالیسم می‌دانند، اما "تنگسیر" برخلاف سنت ادبیِ داستان‌هایِ چوبک نوشته شده و داستان، سیمایِ قهرمانی دارد.
همچنین بعضی از منتقدان این داستان را خلاقانه نمی‌دانند، چون رسول پرویزی بیست سال قبل، داستانی از شیرمحمد با همین روایت نوشته است. درحالی‌که چوبک علاقه به روایت داستان‌هایی واقعی داشته و ادعا می‌کند این ماجرا را از روایتی تاریخی و واقعی نوشته؛ مثلاً شخصیت قاتل در رمان" سنگ صبور" به همین شیوه شکل گرفته است.
در نسخهٔ فیلم "تنگسیر"، به کارگردانی امیر نادری، کنش اجتماعی و معرفی شخصیت حذف شده که لطمه زیادی به داستان زده است.
به نقل استاد جزینی، چوبک با دیدن فیلم‌های وِسترن، سعی داشت اولین داستان وِسترن ایرانی را در "تنگسیر" خلق کند؛ داستانِ اجرایِ شخصیِ عدالت، توسط مردی علیه گروهی یا به عبارتی طغیان فردی علیه نظام اجتماعی، ظلم و بی‌عدالتی.

🔻 در ادامه، داستانِ " تنگسیر" آمده است:
داستان دربارهٔ عدالت‌خواهی و شورش مردی است که در تنگنایِ رذالت‌های معتمدین یک شهر، حاصل زحمتش بر باد می‌رود. او چون هیچ مرجعی برای دادخواهی پیدا نمی‌کند، این ننگ را تحمل نکرده، سلاح دست می‌گیرد و همهٔ کسانی که سال‌ها تحقیرش کرده و نیش زبان زده‌اند، مجازات می‌کند.