بریده‌های کتاب gharneshin

می‌خواستند از این بن‌بستی که آنجا زندانی‌ام کرده بودند تبعیدم کنند، اما آن بیرون هم دوباره همه‌ی درها به رویم بسته بود و راه فراری نداشتم، چه آن داخل و چه این بیرون، انگشت‌های چغر و بازو‌های زمختی صبورانه انتظارم را می‌کشیدند تا حسابم را برسند و خفه‌ام کنند.

خوب فهمیده بودم که حتی در حیاتی‌ترین لحظه هم کسی به کمکم نخواهد آمد.

پرسید: ((خب؟ چرا ساکتین؟ اگه شکست بخوریم احساس حقارت نمی‌کنین؟)) با بی‌خیالی گفتم: ((آدم‌هایی که اون بیرون تفنگ دستشون‌ گرفتن و راهمون رو بستن احساس حقارت می‌کنن. شکست چه دخلی به ما‌ داره؟))

با آن‌همه جنگی که در جهان وجود داشت، قرار بود چند انسان جانشان را از دست بدهند؟ و چند انسان دیگر لازم بود تا گودال‌هایی بکنند و دفنشان کنند؟ به نظرم آمد همان قبر واحدی که کنده بودیم تا ابد در سراسر جهان گسترش پیدا خواهد کرد.

در منجلاب راکد زمان جای ثابتی داشتیم. بیکار بودیم، اما هیچ‌چیز آزار‌دهنده‌تر و زهرآگین‌تر از این نیست که محبوست کنند و کاری نداشته باشی؛ خستگی‌اش را تا اعماق وجود حس می‌کنی.

مرگ برایم مثل این بود که در صد سال و در چند صد سال آینده وجود نداشته باشم. غیابی که تا آینده‌ای دور و بی‌کران ادامه پیدا می‌کرد. تازه در آن آینده‌ی دوردست هم باز جنگ می‌شد، باز بچه‌ها را به دار‌التادیب می‌فرستادند، باز بعضی برای دگرباش‌ها تن‌فروشی می‌کردند و بعضی هم زندگی جنسی نسبتا سالمی را پشت سر می‌گذاشتند، اما من دیگر نمی‌توانستم آن‌جا باشم.

نظر آن‌ها مبتنی بر این فرض بود که متهم، مثل همه‌ی اشخاص نرمال، باید از ماهیت مجرمانه‌ی اعمالش آگاه بوده باشد، و البته آیشمن هم به واقع نرمال بود چون در رژیم نازی استثنا محسوب نمی‌شد. اما، در شرایط رایش سوم، فقط از استثنا‌ها می‌شد انتضار واکنش نرمال داشت. این حقیقت ساده، دوراهی ناخوشایندی برای قضات ایجاد کرده بود که نه می‌توانستند حلش کنند و نه راه فراری از آن داشتند.

شرط پیروزی اس‌اس در این است که قربانیِ شکنجه شده در حق خود روا بداند که بدون اعتراض به سوی طناب دار برده شود، که خویشتن خود را چنان انکار و رها کند که تا نقطه‌ی دست کشیدن از تایید هویش پیش برود. و این کار بی‌جهت نیست. بیهوده و از سر سادیسم محض نیست که سربازان اس‌اس شکست قربانی را می‌خواهند. آن‌ها می‌دانند نظامی که موفق می‌شود قربانی خود را حتی قبل از به دار آویختن نابود کند... با فرسنگ‌ها فاصله... بهترین نظام برای نگه‌داشتن کل ملت در یوغ بردگی و در بند تسلیم است. هیچ‌چیز هولناک‌تر از صفوف منظم انسان‌هایی نیست که، به‌سان آدمک‌هایی، روانه‌ی مسلخ خود می‌شوند.

حکمی که درباره‌ی دیگران داده‌اید سرانجام مستقیما بازمی‌گردد و به چهره‌ی شما می‌خورد و در آنجا ضایعاتی بار می‌آورد.

می‌توان در این جهان جنگ کرد، ادای عشق را دراورد، هم‌نوع خود را شکنجه داد، در روزنامه‌ها خودی نمود، یا ساده‌تر از این‌ها در حال بافتن از همسایه‌ی خود بد گفت. اما، در پاره‌ای موارد، ادامه دادن، فقط ادامه دادن، مافوق قدرت بشر است.

سانسور همان چیزی را که نهی می‌کند به فریاد بلند اعلام می‌دارد. نظام جهان نیز متناقض است.

برای کشتن انسان همیشه دلایلی وجود دارد. اما، به‌عکس، توجیه زندگی او غیرممکن است.

ما نمی‌توانیم بی‌گناهی هیچکس را تایید کنیم، در صورتی که می‌توانیم به طور قطع مجرمیت همه کس را مسلم بدانیم.

مردم برای این‌که خود محاکمه نشوند در محاکمه کردن شتاب می‌کنند.

مردم خوشبختی و موفقیت را تنها در صورتی به شما می‌بخشایند که با تمام سخاوت رضا دهید که آن‌ها را با دیگران قسمت کنید. اما برای این‌که خوشبخت شوید نباید زیاده از حد به دیگران بپردازید. بدین طریق راهی برای خلاصی نیست. خوشبخت بودن و محاکمه شدن یا بدبخت بودن و تبرئه شدن.

مردم از انگیزه‌های شما و صداقت شما و اهمیت رنج‌هایتان جز با مرگ شما متقاعد نمی‌شوند. تا وقتی که زنده‌اید، وضع شما برایشان مشکوک است، فقط شایسته‌ی تردید آن‌ها هستید.

آن کسی که نمی‌تواند از داشتن بردگان چشم بپوشد، بهتر نیست آن‌ها را مردمان آزاد بنامد؟ اولا برای رعایت اصول اخلاقی، ثانیا برای آنکه امید را در آن‌ها از میان نبرد. و آن‌ها حق توقع چنین جبرانی را از ما دارند، مگر نه؟ بدین ترتیب، آن‌ها همچنان لبخند خواهند زد و ما آرامش و وجدانمان را حفظ خواهیم کرد. و الا ناگزیر خواهیم شد که درباره‌ی خود تجدید نظر کنیم، آن‌وقت از رنج دیوانه می‌شویم و یا فروتنی پیشه می‌کنیم، و از هردو باید ترسید.

من خوب می‌دانم که آدم نمی‌تواند از حکمرانی خود و خدمت‌گزاری دیگران صرف نظر کند. هر انسانی همان‌طور که به هوای پاک نیاز دارد، محتاج به وجود بردگان است. حکم راندن یعنی نفس کشیدن. و حتی محروم‌ترین افراد از مواهب طبیعی می‌توانند تنفس کنند. پست‌ترین فرد در سلسله مراتب اجتماعی باز هم همسری و یا فرزندی و اگر مجرد باشد سگی دارد. روی‌هم‌رفته، مهم این است که شخص بتواند خشمگین شود بی‌آنکه دیگری حق جواب داشته باشد.

اگر فاسقان و سارقان همیشه و همه‌جا محکوم می‌شدند، مردم شریف همه و همیشه خود را بی‌گناه می‌پنداشتند و به گمان من مخصوصا از همین است که باید دوری کرد. و الا همه‌چیز شوخی می‌شد.

انسان چنین است، آقای عزیز، دو چهره دارد: نمی‌تواند بی‌آنکه به خود عشق بورزد دیگری را دوست بدارد.