بریده‌های کتاب امیرمحمد سالاروند

در عصر جدید پی‌یر دوهم، فیزیکدان و فیلسوف علم فرانسوی، این واکنش تامپیه را مورد ارزیابی دوباره قرار داده است. دوهم معتقد است که تعرض تامپیه به فیلسوفان پیرو ارستو و ابن‌رشد موجب شد که تفکر از قید و بند ارستویی رها شود و میدان برای جستجوی آزادانه‌تر حقایق علمی گشوده شود.

در ایران، متأسفانه، از طریق مسألهٔ ترجمه، فکر غلطی اشاعه یافته است: محتوا از شکل جداست، و آنچه اهمیت بیشتر دارد، محتواست و نه تنظیم و ترکیبی از شکل و محتوا. همیشه پیام از شکل گرفته می‌شود، هم در تفسیرهای انتقادی که بیشتر نوعی ترجمه هستند، و هم در نقدهای ادبی؛ و شکل بیرون اثر می‌ماند. درحالیکه، جدا کردن یکی از دیگری، وقتی که ادبیت و تمامیت ادبی و ساختهای ادبی مطرح باشد، امری‌ست لغو، و بهتر است کل اثر در نظر گرفته شود تا اجزایی که احیاناً آن اثر را تشکیل داده‌اند.

ادبیات همیشه عرصهٔ حیرانی است؛ و فقط ادبیاتی بد است که عرصهٔ آن حیرانی نباشد.

لهجهٔ شیرینِ منْ پیشِ دهانِ تو چیست در نَظَرِ آفتابْ مَشعله افروختن منطقِ سعدی شنید حاسد و حیران بِمانْد چارهٔ او خامُشی‌ستْ یا سخن آموختن

با دوستْ کُنجِ فقر بهشت است و بوستان بی‌دوستْ خاک بر سَرِ جاه و توانگری

«با توجه به دیده‌ها و شنیده‌های اندکِ فعلی، این پدیدهٔ ناشناخته تنها به صورت بالا توجیه می‌شود و هر احتمال دیگری نیز ممکن است!» جملهٔ آخر را از روی احتیاط نوشتم تا مقام استادی‌ام را از هرگونه توهین حفظ کرده باشم و گفته‌هایم دستمایهٔ خندهٔ آمریکایی‌ها نشود چون آن‌ها وقتی برای تمسخر به کسی پیله می‌کنند آبرو و حیثیت برایش نمی‌گذارند. برای همین راه دررویی در نظر گرفتم و به‌نوعی وجود هیولا را نیز تأیید کردم.

بمان! در این چمن ای سروِ نازبار، بمان! بمان! که با تو بماند جهان بهار، بمان! نعمت میرزازاده (م. آزرم)

پیامبر -صلی الله علیه و آله و سلم- عبدالله بن حذاقة السهمی را نزد خسرو پسر هرمز فرستاد. او وقتی نامه پیامبر را خواند، گفت: «نام خود را پیش از نام من آورد» و نامه را پاره کرد. پیامبر -صلی الله علیه و آله و سلم- فرمود: «خداوند ملک ایران را پاره‌پاره خواهد کرد» آنان پس از رد دعوت اسلام سرنوشت خوشی نداشتند.

عارف، به عنوان یک انسان و در جایگاه یک موجود، چیزی است در محاصرهٔ بی‌نهایت، بی‌نهایتی که آن را هستی می‌خوانیم. عارف، از رهگذر زبان می‌کوشد که بر هستی احاطه حاصل کند یعنی این وضع را واژگون کند؛ چیزی که پاره‌ای از هستی است، هستی را پاره‌ای از خود کند و محال را که قدما می‌گفتند تحقق بخشد و نشان دهد که چه گونه «قِسمِ شیء، قَسیمِ شیء» شده است.

در زمان ما کار سیاست پایان یافته است؛ اکنون جهان توسعه‌یافته با تکنیک اداره می‌شود و جهان توسعه‌نیافته با قهر.

صلح و عدالت و آزادی به صرف اینکه در مدح و ثنایشان خطابه‌ها بگویند به وجود نمی‌آیند. پرسش و چون‌وچرا هم مانع راهشان نمی‌شود و چه بسا که شرایط تحقق آنها با چون‌وچرا فراهم می‌آید.

اگر همه چیز طبق نقشه پیش رفته بود حالا در کنز استرالیا بودم. احتمالاً خودم را به هتل می‌رساندم. آنجا شبی تابستانی بود. و من اینجا در زمستانِ ماساچوست بودم، در صبحی سرد، لرزان، جلوی تنها خانه‌ای که می‌شناختم. وقتی خوب بهش فکر می‌کنم به نظرم تنها چیزی که مفهومی واقعی دارد، «خانه» است.

یارم آمد ز مصر و می‌گوید: می‌رسد کاروان قند و نبات گفتمش: حاجت بشارت نیست تشنه‌یی را که یافت آب حیات

در واقع، شاهنامه با داستان جمشید آغاز می‌شود، بقیه داستان‌ها ادامه‌ی سرگذشت کشوری است که او بنیاد نهاده و تضاد میان خیرِ عمومی و شرِّ قدرت اصلی‌ترین دغدغه‌ی تاریخ آن است.

اگرچه به نظر می‌رسد بسیاری از قصه‌های مثنوی با امر واقع پیوند دارد اما شیوه مولوی چنان است که آن را از تاریخ جدا می‌کند، یا درست‌تر، زندگی و تاریخ را به نفع نظریه از قصه می‌زداید.

من در نهایت سلامت و شادابی هستم، مثل گاو می‌خورم، مثل خرس می‌خوابم، ولی تا وقتی صدای قدم برداشتن سنگین ملاحان کهنه‌کارم را به دور گردونه‌ی لنگر نشنوم، ذره‌ای از این وضع لذت نمی‌برم. پیش به سوی دریا! گور پدر گنج! شکوهِ دریاست که دیوانه‌ام کرده.

خُنُک آنکه چشمش بخسبد و دلش نخسبد. وای بر آنکه چشمش نخسبد و دلش بخسبد.

[درباره‌ی ابن‌عربی] نیکو همدرد بود، نیکو مونس بود، شگرف‌مردی بود شیخ محمد؛ اما در متابعت نبود. یکی گفت: عین متابعت خود آن بود. گفتم: نی، متابعت نمی‌کرد.

کافران را دوست می‌دارم، ازین وجه که دعوی دوستی نمی‌کنند. می‌گویند: آری کافریم، دشمنیم. اکنون دوستیش تعلیم دهیم، یگانگیش بیاموزیم. اما اینکه دعوی می‌کند که دوستم و نیست، پرخطر است.

چشمِ محمد به تو روشن، چشم محمدی روشن که تواش امتی. تواش امت باشی، حضرت حق فخر کند. محمد دست تو بگیرد، به موسی و عیسی بنماید، مباهات کند که چنین کس امت من است. با آن آستین‌های فراخ، خواجه بر عرش و ساکنانِ عرش عرضه کند که ببینید.