بریده‌های کتاب 🎭 محمد رضا خطیب 🎬

هنر زبان بسیاری چیزهاست که با واژگان قابل بیان نیستند ( یا خوب قابل بیان نیستند ).

در مملکت چو غرش شیران گذشت و رفت این عوعوی سگان شما نیز بگذرد

اگر توفیق یابیم ، دفع ظلم ظالمان نمائیم. و الا سر خود را بر دار ببینیم. که دیگر تحمل تعدی و ظلم نداریم...

اسطوره رویدادی پیش تاریخی است که در تضاد با واقعیت قرار می گیرد ، به زندگی ابر انسان ها و بیان ناممکن ها می پردازد، تاریخ مقدسی را بازگو می کند که حقیقت مطلق است ... شیوه تفکری است متفاوت با شیوه تفکر ما ... اسطوره به مثابه بهترین شکل تفکر جمعی است ...

در تاریخ ایران کم تر رویدادی وجود دارد که به قدر شاهنامه فردوسی بر زبان و فرهنگ و تاریخ این سرزمین تاثیرگذار بوده باشد.

خوبست بدانیم که موسیقی هم به اندازه شعر در تعزیه مهم است و از اعتبار نمایشی برخوردار است . و بدون دلیل نیست که تعزیه را (( اپرای تراژیک )) نیز خوانده اند.

تعزیه ، نمایشی است که ارزشهای زیبایی شناختی آن در رابطه با عوامل اجرائی آن سنجیده می شود . به عبارت دیگر تعزیه درست در مقابل انواع درام قرار دارد که بخاطر ارزش های ادبی مورد مطالعه قرار میگیرند.

معلوم می شود که با انتشار نخستین نمایشنامه در ایران ، سانسور نیز متولد شده و این دو با هم شروع به طی یک مسیر تاریخی کرده اند ، مسیری پر از فراز و نشیب و نفس بر.

بسیار طالبم که جوانان صاحب سواد و صاحب ذوق ما در فن شریف دراما قلم خودشان را به جولان آورده، استعداد خودشانرا امتحان بکنند. بلکه رفته رفته این قسم تصنیف در میان ملت ما نیز شیوع بیابد. باصطلاح یوروپائیان، این قسم تصنیفاترا دراما می‌گویند. ملت ما از این فن اصلا خبر ندارد...

من فن شریف دراما را عین ملتخواهی می پندارم. چونکه جمیع ملل یوروپا این گونه تصنیفات در حق‌احوال و اطوار مردم نوشته اند و این فن را باعث تهذیب اخلاق می شمارند و آشکار است که در هر ملت متقلبان و اشرار و حمقا هستند. احوال و اطوار چنین کسان را بر سبیل تمسخر در فن دراما بیان می کنند که بسایرین عبرت گردد.

این دولت با همه معایب خود یک آرزو دارد و آن اینست که خلق این ملک را بحدی فقیر و ذلیل و بی حس کند که در مقابل هیچ نوع تعدی احدی قوه دم زدن نداشته باشد. و انصافا در حصول این آرزو ، هنر خود را به منتهای کمال رسانده چنانکه امروز در هیچ جزیره وحشی ، بی غیرت تر و بی عارتر از ما هیچ گروهی نخواهید یافت.

این دولت محققا طالب ترقی بوده است اما چه ترقی. ترقی رذالت. ترقی خرابی. ترقی سفاهت. ببینید چه نوع اراذل را بر چه نوع اشخاص سوار کرده است. کل ایران را کفش لیسِ فراشهای خلوت ساخته است. ترقی ای بهتر از این؟

- آبادی مملکت بسته به امنیت است و مسلما ایران در هیچ عهد مثل این اوقات امن نبوده. - عجب فرمایشی! نا امنی بزرگ ایران امروز از خود دولت است. دولت می گوید هیچ حرف نزنید و هیچ حق نخواهید. هیچ حرکت نکنید تا من هرطور که میخواهم مال و عیال و حقوق شما را بچاپم. آن امنیتی که از برای روسای غارت لازم است بلی آن امنیت را مسلما بهتر از هر عهد فراهم آورده اند.

- آخر این دولت بدبخت چه کرده است که شما اینقدر شکایت میکنید؟ - دیگر چه بکند. چه خرابی چه بلا چه رسوائی است که بر سر ما جمع نکرده باشد. در کره زمین یک خرابه نشان دهید که اهل آن فقیرتر و مفلوک تر و ذلیل تر از ما باشند.

در ممالک فرنگستان مدتی مدید راه تسلی می جستند و نمی یافتند مگر با زحمت بسیار تا اینکه امر تماشاخانه شیوع یافت و بمطلوب خود واصل گردید. پادشاهان و ارباب مجوب، مسخرکان و هزال پیشه گان میآوردند تا ایشان را از رنج و ملال آسوده گردانند و بنشاط و طرب ایشان بیفزایند.

مقارن اقامت ناصرالدین شاه و هیئتش، وقایع ادبی بسیار مهمی چه در مسکو چه در پطرزبورگ اتفاق افتاده که هیئت ایرانی بسادگی از کنار تمام آنها رد شده است و هر یک از آن اتفاقات ادبی که می توانسته انگیزه ای برای رشد و اشاعه ادب نمایشی در ایران باشد ، از طرف اعلیحضرت و ملتزمین رکاب نادیده گرفته شدند.

من برای خودم گریه نمی کنم ، برای تو و تنهایی ات می گریم.

ایرانیان با نمایش فرنگستان نخست از طریق (( تماشا و تماشاخانه )) یعنی از طریق مشاهده نمایشها بر صحنه آشنا شدند و نه از طریق متون نمایشی . این برخورد غیر مکتوب ایرانیان با نمایش ، خود سبب ایجاد سیری دیگر در اشاعه و رشد این هنر در ایران می گردد.