بریده‌های کتاب تمثیلات اخلاقی، تربیتی

اگر انسان به طور عادی و سالم رشد کند،دنیا برایش تنگ می شود.انسان این گونه آفریده شده که پس از یک هفته یا یک سال که دید دنیا جای خوردن و خفتن و کار و شغل و رفت و آمد است،از خودش می پرسد بعدش چه؟چه نتیجه و فایده ای داشت؟مثل بچه ای که بعد از مدتی بازی با اسباب بازی هایش از آنها خسته و سیر می شود.انسان اگر با این دنیا سالم برخورد کند،از آن سیر می شود و این احساس به او دست می دهد که گمشده ای دارد و دنیا آن چیزی نیست که بتواند او را سرگرم و راضی کند....

غفلت انسان دنیا را در نظرش بزرگ جلوه میدهد .

عالِم مانند چشمه است.تجلیل از عالم، یعنی بالابردن سطح چشمه تا آب آن بر همه‌ی سطوح کشت و صحرا مسلط شود. سبک کردن عالم به منزله‌ی پایین بردن سطح آب چشمه است تا بر هیچ زمینی سوار نشود.

خدواند صفات متعدد دارد؛اما این صفت "رحمت"، تنها در ورودی ما و تنها راه رابطه برقرار کردن ما با اوست.

استفاده از زبان در خدمت اهداف الهی جانماز و کفش: شما که با این زبان روضه میخوانید و ذکر ابی عبدالله میگویید، دیگر نباید با این زبان، گناه و غیبت کنید. زبان شما مثل جانماز می شود، نباید جانمازتان را به کفشتان بمالید. زبان انسان امانت خداست. وقتی که انساس آن را در راه غیر خدا به کار می برد، مانند این است که با جانمازی که از کسی امانت گرفته است، کفش شخص دیگری را پاک کند.

کسی که در حرف‌هایش خیلی شلنگ‌تخته می‌اندازد، در قضاوتش درباره‌ی این و آن هرچه خواست می‌گوید، در اظهار نظرهایش بی‌پرواست و هر چه از دهنش بیرون می‌آید می‌گوید، بدان که حامل ایمان نیست!

آن که دیر نظر می دهد نظرش گران قیمت است، و آن که بسیار نظر می‌دهد، خیلی از نظرهایش بی تامل است

با آب شیرین می‌شود کشت کرد؛ اما با آب شور نمی‌شود. آب شور، بعضی از درخت‌ها را می‌خشکاند. کارهایی که انسان انجام می‌دهد، همچون درختی است که می‌کارد و با نیت‌هایش آن را آب می‌دهد. تا نیت‌ها خالص است، این درخت‌ها خرم و با شکوه‌اند؛ اما وقتی که نیت‌های دیگر پا در میان می‌نهد مثل این است که آب شوری با آب شیرین مخلوط شده باشد. طبیعی است که در چنین صورتی پژمردگی و خشکی درخت اجتناب ناپذیر است.

پل ارتباط بین دنیا و آخرت، اخلاص است. اگر این پل خراب شود، هیچ چیزی را نمی‌توان از این دنیا به سرای دیگر منتقل کرد؛ حتی به اندازه‌ی یک مثقال!

همه‌ٔ انسان‌ها مأموران الهی‌اند و این حیات دنیا مأموریتی برای همهٔ اهل عالم است که به دنیا بیایند و مأموریت خودشان را تمام کنند، بعد دربارهٔ سفر و کار و مأموریتشان به خداوند که فرمانده آنهاست، گزارش بدهند.

کسی که بی‌پروایی‌هایی داشته و حالا می‌خواهد در صراط مستقیم باشد، چه زجری باید بکشد تا آن عادات را ترک کند! از این جهت خدا درباره‌ی این افراد می‌فرماید: «فاولئک یبدل الله سیئاتهم حسنات» خدا بدی‌های این‌ها تبدیل به حسنات می‌کند. این به دلیل زجرهایی است که می‌کشند. ببینید «حر» چقدر زرنگ بود؟ او که تا عاشورا از فرماندهان سپاه ابن‌سعد است، روز عاشورا یکی از شهدای بزرگ تاریخ اسلام می‌شود. فکر کرده‌اید که حر این ۲۴ ساعت را چطور گذرانده؟ خودتان را به جای او گذاشته‌اید؟ کسی که بین آن‌ها محترم بود، زن و فرزند داشت، همه‌ی گوشتش زیر دندان آن‌ها بود، آیا فکر کرده‌اید که وقتی حر در این طرف شهید شود، آن‌ها خانواده‌ی او را در آن طرف به آتش می‌کشند که حر آبروی ما را برد؟ او قید زن و فرزند و همه‌ی تعلقات را زده است. خانه‌اش را غارت می‌کنند؛ همه چیزش را می‌برند. این ۲۴ ساعت برایش به اندازه چندین سال زجر کشیدن گذشته تا توانسته است از همه‌ی این دشواری‌ها بگذرد و تصمیم نهایی‌اش را بگیرد. گفت باید با این‌ها باشم؛ برگشت. حر، کار بزرگی کرده که دیگران در چند سال نیز موفق نمی‌شوند آن را انجام دهند. زجر چند سال را یک روزه کشیده است!

همان‌طور که غذاهایتان را تنظیم می‌کنید، روحیات خودتان را هم تنظیم کنید.وقتی خرما زیاد می‌خوری، دلت ترشی دوست دارد، یا وقتی ترشی زیاد خورده باشی، دلت شیرینی می‌خواهد. حرف‌هایی که انسان می‌شنود نیز بعضی‌هایشان شیرینی است، بعضی‌هایشان ترشی و بعضی‌هایشان چربی. تعریف و تمجید‌هایی که از انسان می‌‌شود حلواست و رنج‌ها و مصیبت‌ها ترشی است؛ همه این‌ها لازم است، هر کدامش به اندازه خودش. پس اگر کسی به شما شیرینی زیاده از حد تعارف کرد، خودتان به خودتان ترشی بخورانید؛ واعظ خودتان باشید.