بریده‌های کتاب خروج، اعتراض و وفاداری

فقط هنگامی که کشورها در اثر پیش‌رفت ارتباطات و عزم مدرن‌سازیِ همه‌جانبه شبیه یک‌دیگر می‌شوند، خطر خروج‌های زودهنگام و زیاده‌ازحد پدید می‌آید؛ نمونه‌ی رایج هم عبارت است از «فرار مغزها». در این مقطع، حدی از وفاداری برای ما مفید خواهد بود. هم‌چنین، هستند کشورهایی که حسابی به هم‌دیگر شبیه می‌شوند زیرا تاریخ و زبان و فرهنگ مشترک دارند؛ این‌جا باز هم در کشورهایی که سفت‌وسخت‌تر پابرجا باقی می‌مانند وفاداری با شدت بیش‌تری مورد نیاز است، کما این که از مقایسه‌ی آمریکای لاتین و ژاپن نیز در فصل پنجم دقیقاً همین برمی‌آید.

وفاداری هنگامی در اوج کارآمدی‌اش است که سخت نامعقول می‌نماید، یعنی هنگامی که وفاداری دال بر دلبستگی عمیقی به سازمانی است که انگار چنین دلبستگی‌ای را اقتضا نمی‌کند. زیرا بی‌اندازه شبیه آن دیگری است که در دسترس هم هست. اغلب با چنین وفاداری‌های ظاهراً نامعقولی، از باب نمونه، در باشگاه‌ها و تیم‌های فوتبال و احزاب سیاسی روبه‌رو می‌شویم.

درست است که عضو تکی در مواجهه با ناخشنودی از جریان امور در سازمان می‌تواند بی‌آنکه خودش تأثیرگذار باشد، وفادار بماند اما بدون این امید که «کسی» کاری خواهد کرد یا «چیزی» برای اصلاح امور رخ خواهد داد، نمی‌تواند وفادار بماند. «چه مملکت‌مان بر حق باشد و چه بر خطا»، این سرمشق وفاداری، بی‌تردید هیچ معنایی نمی‌داشت اگر انتظار بر این بود که مملکت‌«مان» همواره فقط باید مرتکب خطا شود. در آن عبارت چنین چشمداشتی مستتر است که مملکت‌«مان» بعد از اینکه کار خطایی مرتکب شد، باز هم می‌تواند به سوی راه حق سوق دادن شود. این اشاره به تاثیرگذاری و این چشمداشت که موارد بر حق در گذر زمان کاملاً موارد بر خطا را می‌پوشاند، وفاداری و ایمان را عمیقاً از یکدیگر متمایز می‌سازد. وفادارانه‌ترین رفتار، در قیاس با رفتار بر طبق ایمان ناب، یک دنیا محاسبه منطقی پشت خود دارد.

هرگونه افزایش فشار، تهدید، اجبار و اضطرار در جامعه در حقیقت بهایی (بر حسب جریان اطلاعات به صاحبان قدرت) دارد.

مهاجر هنگام ترک کشورش تصمیم دشواری اتخاذ می‌کند و معمولاً بهای گزافی بابت گسستن بسیاری از پیوندهای عمیق عاطفی می‌پردازد. هنگامی تاوان بیشتری می‌پردازد که به محیطی جدید راه می‌یابد و با آن سازگار می‌شود. حاصل عبارت است از فشار روان‌شناختی شدید برای دوست‌داشتن چیزی که تاوان بسیار سنگینی بابتش پرداخت شده است. در بازاندیشی، «میهن سابق» نفرت‌انگیزتر از پیش جلوه خواهد کرد حال آنکه «میهن جدید» در قالب بزرگترین و «بهترین امید نوع بشر» و همه جور صفات عالی دیگر اعلام خواهد شد. و آدم لابد خوشنود است.