بریده‌های کتاب پیامبری و قرارداد (نظریه ای درباره سیره حکمرانی)

نکته جالب آن این است که پیامبر حتی در غدیر مردم را مجبور نمیکند که حضرت علی را بپذیرند! چرا که اساساً شبکه قرارداد مبتنی بر رضایت است و اگر پیامبر میخواست اجباری کند اعتماد به سیستم فرو می پاشید و سیستم متلاشی میشد؛ بنابراین پیامبر نمیتوانست و نمیخواست که کسی را به این کار اجبار کند اما همه جا توصیه میکرد که اگر این اتفاق بیفتد سیستم قرارداد مدت بیشتری می تواند دوام بیاورد و سپس تبدیل به عادت مردم میشود و نیاز به نگهبان و مراقب ندارد. این همان چیزی است که در ادبیات اسلامی به آن سنت می گویند. سنت یعنی راه و روشی که تبدیل به عادت شده است. سنت چیزی است که از بخش خودآگاه انسانها و جوامع عبور میکند و به ناخودآگاه آنها وارد میشود و وقتی که تبدیل به سنت شد و در ناخودآگاه جای گرفت دیگر نیاز به فکر کردن ندارد و خود به خود جاری و ساری می شود. تنها شیعیان هستند که سنت را اعم از پیامبر و امام میدانند و راه و روش امام را در ادامه الگوی حکمرانی پیامبر در نظر میگیرند...

قرارداد ریشه مسیحی نیز دارد و فرضش بر این است که انسانها و قبایل و گروه ها به لحاظ توانمندی تقریباً در وضع مساوی قرار دارند و فاصله چندانی با یکدیگر ندارند؛ بنابراین اگر یکی در مقام تجاوز قرار بگیرد وقتی در مقابل او چند نفر با هم متحد شوند قطعاً از متجاوز قوی ترند و این فرمول قرارداد است

علامه طباطبایی می گوید که مرکز این سوره(بقره) تکثرگرایی است. در همین مضمون در آیه ۶۲ سوره آل عمران نیز آمده است که تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ یعنی بیایید روی چیزهایی متمرکز بشویم که بین مان مشترک است نه مواردی که بر سر آن اختلاف داریم. این فرمولی است که بعدها روسو به خوبی آن را در کتاب قرارداد اجتماعی توضیح داد. روسو می گوید که اراده مشترک یا عمومی مساوی است با اراده همه منهای اراده های متفاوت افراد سپس اضافه می کنند که این اراده همگانی قانون شهر است. سوره بقره و در ادامه آن سوره آل عمران می گویند که با وجود مذاهب و باورهای متفاوت نمیتوان شهر را تنها بر اساس یکی از آن ها اداره کرد بلکه بیایید روی کلماتی بایستیم که این کلمات به رغم تفاوت های دینی که داریم بینمان مشترک است...

پس در اینجا(قرارداد مدینه) میگوید هر کسی باید بداند که هر ظلمی کرد فقط به خودش بر میگردد نه به کل قبیله اش؛به خلاف گذشته که میگفتند اگر یک تن از یک قبیله کشته شد، کل قبیله قاتل مجرم محسوب میشود و باید هر یک از آنان را یافتند تلافی کنند. از اینجا فلسفه قصاص هم معلوم میشود؛ چون فلسفه آن مهار جنگهای طولانی و گسترده بود.

فرق جنگ و صلح در این است که در جنگ پیروز و مغلوب در همان لحظه مشخص میشود؛ چون با شمارش تعداد کشته ها می توان طرف پیروز و مغلوب را شناسایی کرد اما صلح نتایجی پنهان دارد و بنابراین افکار عمومی و بسیاری از مردم نمیتوانند آنها را درک کنند؛ بنابراین صلح نیاز به شهامت بیشتری نسبت به جنگ دارد؛ چراکه هر لحظه ممکن است به سود دیگری رقم بخورد و نتایج هولناکی به بار آورد.