بریده‌های کتاب خانه کتاب بازها

ما برای بزرگ کردن کودک عجله می کنیـــم. می خواهیم هرچه ســـریع تر، او را به بزرگ ســـالی تبدیل کنیم که از طلوع خورشـــید تعجب نمی کند، با شـــنیدن صدای پرنده به سمت پنجره نمـــی دود و به تن لخت درخت ها با هیجان دســـت نمی کشـــد؛ زیرا زندگی را لـــب طاقچۀ عادت از یاد برده اســـت. تکرار، تکرار و تکـــرار! امنیت تکرار باعث شده است او با جهان سازگار شود و کم کم آن را فراموش کند.

مـــا مادرها گاهی اشـــک ها و اندوه هایمـــان را از بچه هـــای بزرگ تر پنهان می کنیـــم؛ امـــا در تنهایی اتـــاق، موقع شـــیردادن به شـــش ماهه مان، ریزریز اشـــک می ریزیـــم. نـــوزاد صـــدای غمگیـــن و خوش حـــال والدیـــن را از هم تشـــخیص می دهـــد. او انســـان اســـت و شـــگفت انگیز!

نوزاد چطور با کتاب انس می گیرد؟ تمـــام حواســـش را با کتاب درگیر کنیـــد. اجازه بدهید کتـــاب را لمس کند، به ســـمت دماغش کـــه اندازۀ فندق اســـت، ببـــرد و حتی آن را مـــزه کند. اگر در ســـال های ابتدایی زندگی، کودک تجربیات مثبت دربارۀ کتاب داشـــته باشـــد، احتمال کتاب خوانی او در بزرگ سالی افزایش می یابد.

رسانه‌ها به ما القا می‌کنند که چیزهای زیادی نمی‌دانیم؛ زیرا آموزش هم به تجارت تبدیل شده است و گردانندگان رسانه‌های جمعی، اغلب از حوزهٔ آموزش منتفع هستند. همواره درنظر داشته باشید که عمل کردن به آنچه می‌دانید، آغاز درک آنچه نمی‌دانید است. پس به جای احساس ناکافی بودن و تلنباری آگاهی و افزایش اضطراب، به عمل به آنچه می‌دانید متمرکز شوید.

هنـــگام دیدن تلویزیـــون، عصب های دیـــداری کودک، به شـــدت تحریک می شـــوند. گفت وگـــوی دوســـویه بین نـــوزاد و تلویزیـــون وجود نـــدارد و مغز غیرفعـــال، درحالت خـــواب قرار می گیـــرد. از میزان تمرکز او کم می شـــود و در نهایت، دایرۀ واژگانش گســـترده نمی شـــود. کودکان تا دوســـالگی نباید تلویزیـــون ببینند و اگـــر به نوپایی اجـــازه بدهید با تلویزیون اُنـــس بگیرد، او دیگر به ســـراغ اســـباب بازی نخواهد رفـــت و با کتاب هایش ســـرگرم نخواهد شد. رسانه های دیجیتال مانع مهمی بر سر راه رشد زبانی کودک هستند.

والد پرحوصله در دســـترس و شـــنوندۀ فعال، کمک کنندۀ بسیار خوبی برای رشد زبانی کودک است. گوش کـــردن فعالانـــه، بـــه او ایـــن پیـــام را می دهـــد کـــه مـــن آن قـــدر مهم هســـتم که آدم بزرگی به ســـخن من گوش می دهد. این کار، در بیشترشـــدن عزت نفـــس او هم بســـیار مؤثر اســـت.

دکتر رودین سیمز بیشاپ تعبیر جالبی در این خصوص دارد: کودک باید در معرض کتاب‌های آینه‌ای و پنجره‌ای باشد. آینه باشند تا کودک بتواند خودش را در آن ببیند و پنجره‌ای باشند رو به تجارب انسان‌های مختلف. وقتی هر دو نوع کتاب را در اختیار کودک می‌گذارید، به او کمک می‌کنید به خودش و دیگران احترام بگذارد.

آهنگ صدای شـــما، حتـــی وزنی که به کلمـــات می دهید و لذتی کـــه خودتان از انجام دادن ایـــن کار می برید، بســـیار مهم اســـت. نوزادان بیشـــتر، از لحن و صدا و احســـاس شـــما تأثیر می پذیرنـــد، نه محتوایی که برایشـــان می خوانید

کودک نباید احساس کند کتاب رقیب اوست. گاهی والدینی که دانشجو یا طلبه‌اند احساس‌های بدی نسبت به کتاب در کودک ایجاد می‌کنند. در رقابت بین کتاب و کودک، همواره باید کودک برنده باشد. اگر کودکتان هنگام درس خواندن دوروبر شما می‌پلکد و انگار بو می‌کشد کی کتاب‌هایتان را باز می‌کنید و درست در همان لحظه قشقرقی راه می‌اندازد، بدانید دارد شما را امتحان می‌کند. او باید مطمئن شود کتاب جای او را نگرفته است. هروقت هنگام درس سراغتان آمد، کتاب را رها و به او توجه کنید، نه برای چند دقیقه، بلکه آن قدر که خودش شما را رها کند. هرچند بدانید باز دقایقی بعد برمی‌گردد، شما مطالعه را از سر بگیرید و به محض اینکه به شما مراجعه کرد، باز هم بازی را با او شروع کنید. احتمالاً او بارها و بارها این کار را تکرار می‌کند و حتی ممکن است روزها طول بکشد؛ اما پس از مدتی، کتاب را به عنوان بخشی از زندگی که بدلی برای او نیست، می‌پذیرد.

شـــنیدن قرآن، گوش کودک را با کلماتی متصل به جهانی بالاتر از طبیعت مـــادی آشـــنا می کند و ممکن اســـت نیاز بـــه معنویـــت را در او بیدار کند. شـــنیدن ادبیـــات کهن به مـــا کمک می کند بـــا جهانی ممـــاس با طبیعت پیوند برقرار کنیم. در زندگی شهری و فقر طبیعت، باید به گنجینۀ ادبیات کهـــن چنگ انداخـــت. کودکان ایرانی ما کورذوق می شـــوند اگر در معرض آوای خوش و شـــعر نباشند.

کتاب خواندن باعث طراوت روحتان می‌شود و از سرکوب میل شدیدتان به رشد جلوگیری می‌کند. دیدن شما در حال کتاب خواندن، از هر آموزش دیگری مفید تر است. اگر می‌خواهید کودکی کتاب‌خوان داشته باشید، باید اول خودتان اهل کتاب باشید. شنیده‌اید که بچه‌ها شبیه رؤیاهای ما نمی‌شوند؛ بلکه شبیه واقعیت وجودی ما می‌شوند.

نوزادتان را در آغـــوش بگیرید و برایش با صدایی آرام، قرآن بخوانید. اجازه دهید در هجوم تنهایی انســـان امـــروز و در لحظه هایی که آن قدر بزرگ شـــده اســـت که دســـت های لرزان شما توان نوازشش را ندارد، دستاویزی برای آرامش داشته باشد.

هنگام دیدن تلویزیون، عصب‌های دیداری کودک، به‌شدت تحریک می‌شوند. گفت‌وگوی دوسویه بین نوزاد و تلویزیون وجود ندارد و مغز غیرفعال، در حالت خواب قرار می‌گیرد. از میزان تمرکز او کم می‌شود و در نهایت، دایرۀ واژگانش گسترده نمی‌شود. کودکان تا دوسالگی نباید تلویزیون ببینند و اگر به نوپایی اجازه بدهید با تلویزیون اُنس بگیرد، او دیگر به سراغ اسباب‌بازی نخواهد رفت و با کتاب‌هایش سرگرم نخواهد شد. رسانه‌های دیجیتال مانع مهمی بر سر راه رشد زبانی کودک هستند.

برای اینکه گفت و گو با دعواهای مرسوم برادرانه متوقف نشود،از آنها می خواهم چند قانون را رعایت کنند: در حرف هم نپرند؛ موقع بیان عقیده، دیگری را تحقیر نکنند؛ به حرف بقیه دقیق گوش کنند؛ به دیگران فرصت توضیح دربارۀ عقیدۀ خود را بدهند؛ آمادۀ فهمیدن باشند، نه فهماند

بـــرای بچۀ کمتر از هفت ســـال، نظم به معنای بزرگ ســـالانۀ آن، ضدرشـــد است. قوۀ خلاقیت کودک در بی نظمی ای که ایجاد می کند و در ترکیب های جدیدی که می ســـازد شکوفا می شـــود.

موقع بیرون رفتن به او بگویید: من این کتاب را برداشتم، تو کدام را برمی داری؟ اگر علاقه نشان نداد، اصرار نکنید. فقط اجازه دهید ببیند مثلاً در مطب دکتر، شما کتاب می خوانید و او بیکار است.

لالایـــی ، پرشـــورترین قطعۀ تصنیف جهـــان اســـت. خواندن لالایی بـــرای جنیـــن در دوران بـــارداری می تواند در آرام ســـازی او پـــس از تولد تأثیـــر عجیبی بگـــذارد. زمان حساســـی در دورۀ رشـــد انســـان وجود دارد که از حدود پنج ماهگی جنین شـــروع می شود و تا دوسالگی او ادامه می یابد. بلندخوانی کتاب برای او، مشاهدۀ شما درحال کتاب خوانی، در دسترس بودن کتاب و ایجاد خاطرۀ خوش با کتاب

مـــن هیچ گاه اجازه ندادم پســـرها متوجه شـــوند پیگیـــر کتاب خوانی آن ها هستم. کتاب خوانی برایشان کاری قاچاقی است و گاهی می گویند: «همۀ مامانا دلشون می خواد بچه هاشـــون کتاب بخونن، بعد مامان ما بابتش ما رو دعوا می کنه.» بله! شـــب ها ســـر صفحه ای بیشـــتر خوانـــدن با من چانه می زنند و من همچنان که تشنه اند، چراغ را خاموش می کنم؛ زیرا انسان بر آنچه از آن منع می شود، حریص است.

در مجموعـــه کتاب هـــای قهرمانـــان کربـــلاا ثـــر منصـــوره مصطفـــی زاده، نویســـنده ضمن آشناســـاختن کودک با شـــخصیت های واقعۀ عاشـــورا، از حریـــم روانی کـــودک محافظت می کنـــد.

لالایی هایی که شـــاد و آرام هســـتند و مناســـب کـــودک، مثل لالایی های مصطفی رحمان دوست و جعفر ابراهیمی و افسانه شعبان نژاد. من بـــرای پســـرها لالایی هایی را می خوانـــدم که مضامین دینی داشـــتند و از مـــادرم یـــاد گرفته بودم و لالایی های مریم اســـلامی