بریده‌ای از کتاب آزادی معنوی اثر مرتضی مطهری

امروز مسئله جبر محیط برای بسیاری از مردم یک عذر شده است. از فردی می‌پرسند: آقا تو چرا اینجور هستی؟ یا خانم! تو چرا لخت بیرون می‌آیی؟ می‌گوید: دیگر محیط است، محیط اینچنین اقتضا می‌کند. به آن دیگری می‌گویند: تو چرا در مجالسی که شرکت در آن مجالس حرام است شرکت می‌کنی؟ نشستن بر سر سفره‌ای که در آن شراب نوشیده بشود، ولو برای خوردن نان حلال، حرام است، چرا در چنین مجلسی شرکت می‌کنی؟ می‌گوید: اوضاع و شرایط اینجا اینچنین اقتضا می‌کند. چه کنیم، محیط فاسد است. چرا بچه‌هایت می‌روند فلیم‌های خطرناک می‌بینند؟ می‌گوید: خوب دیگر، محیط است، مگر می‌شود جلویش را گرفت؟! چرا به مسجد نمی‌روند؟ محیط فاسد است! مسئله جبر محیط برای عده‌ای یک عذر شده است. از نظر اسلام این عذر به هیچ‌وجه مسموع نیست‌. محیط فاسد است، محیط اجازه نمی‌داد، در این محیط بهتر از این نمی‌شد عمل کرد، از نظر اسلام عذر غیر مسموع است. یعنی ما در درجه اول وظیفه داریم محیط خودمان را برای یک زندگی اسلامی مساعد کنیم ولی اگر محیط که در آن هستیم به شکلی است که ما قادر نیستیم آن را به شکل یک محيط اسلامی و جو خودمان را به شکل یک جو اسلامی دربیاوریم، و احساس کنیم که در این جو و محیط، ایمان خودمان، ایمان زنمان، ایمان بچه‌هایمان، ایمان نسل آینده‌مان از بین می‌رود، اسلام می‌گوید محیط را رها کن. رها کردن محیط هم لزومی ندارد که معنایش این باشد که انسان شهری را رها کند و به شهر دیگر برود و یل کشوری را رها کند به کشور دیگر برود، بلکه در مورد محله‌ها هم صدق می‌کند.