بریده‌ای از کتاب آیین و اسطوره در ایران شیعی اثر جبار رحمانی

می‌توان این فرضیه را در تاریخ جوامع دینی مطرح کرد که هرچه شرایط تکوین یک مذهب سخت‌تر و همراه با سرکوبی و کشتار و تجربه‌های تلخ بیشتری باشد، در این مذاهب، الهیات رنج پررنگ‌تر شده و قدسیان در چهره‌ای اندوه‌بار تجلی پیدا کرده و مومنان نیز تجربه‌ای اندوه‌بار از جهان خواهند داشت.