مرتضی صدایش را بلند کرد آن طور که ابراهیم از پشت در بسته خانقاه هم صدای او را بشنود. - من در آغاز راه فقه و علم شریعتم و این راه را مقدس می‌دانم؛ راهی که امانت حضرت حجت است برگردن هر کسی که توان ادای آن را دارد تا مردمان مکلف که آماج هجوم حوادثی از هر طرف‌اند، بی پناه و بدون حکم و تکلیف رها نشوند. ابراهیم در آستانه در ظاهر شد تا سخن مرتضی بی‌پاسخ نماند. - آنچه تو آن را مقدس می‌دانی پوسته و پیراهنی بیش نیست. - شریعت پیراهنی است که باید برتن شهر و مردمانش برود تا اندام دین در سرمای بی‌دینی و گرمای بددینی آسیب نبیند؛ حق خدا و مردم ترک و ضایع نشود و قرآن مجالی بیش از خواندن در مجالس ختم گورستان‌ها بیابد.

اوده ( Avadh) منطقه‌ای شیعه‌نشین و ثروتمند در شمال هندوستان است که مرکز آن شهر «لکهنو» بوده و حاکمان شیعه اصالتاً ایرانی آن را اداره می‌کردند. آنها برای مراجع شیعه وجوهات می‌فرستادند و مراجعی مانند صاحب جواهر از محل این وجوهات بسیاری از امور عام المنفعه را سروسامان می‌دادند. در اواخر سال های دهه شصت قرن سیزدهم هجری قمری، با نفوذ تدریجی کمپانی استعماری هند شرقی، درگیری میان شیعیان اوده با انگلیسی ها آغاز شد و انگلیسی ها نهایتاً نه تنها اوده که کل هند را اشغال و آن را جزئی از امپراطوری انگلیس قرار دادند. جوخه های پیاده نظام انگلیس ثروت لکهنو را غارت کردند و بزرگان آن را یا کشتند یا تبعید کردند. با این اوصاف، انگلیسی‌ها برای حفظ ارتباط خود با مراجع به جهت نفوذ در میان مسلمانان در اقدامی عجیب موقوفات اوده را قطع نکردند و هر سال مبالغی پول را به عنوان تنخواه هند به بیوت مراجع می فرستادند.

کسی که قله را ببیند، رنج صعود به آن را می پذیرد و بلکه در صعود رنجی نمی بیند و عجیب است که مردمان رنج ایستادن و ماندن را درک نمی کنند!

شیخ مرتضی طالقانی گفت : «بگذار برایت بگویم که چطور پایم به مدرسه باز شد. برای اهالی روستای دیزان طالقان چوپانی می‌کردم. گوسفندان را به دره‌ای سبز برده بودم به سنگی تکیه دادم و در بحر فکر افتادم. غرق در حال و هوای خودم شدم که ناگهان صدای صوت حزینی به گوشم رسید که قرآن می‌خواند. کسی آن اطراف نبود. همان لحظه گفتم: خدایا، پیغامت را دریافت کردم. به روستا برگشتم، گوسفندان را به صاحبانشان دادم و عازم تهران شدم. برای مرد چهل ساله شروع درس سخت است. دیر شده بود. باید تلاش بیشتری می کردم. شبانه روز خواندم و نوشتم. چند سالی که تهران بودم و مقدمات خواندم، شنیدم در اصفهان عالمی است که سرگذشتی شبیه به من داشته. راه اصفهان در پیش گرفتم...»

آدم مگر چه می‌خواهد؟ نانی و آبی و جایی برای خواب! اما گویا آدم‌ها معنای زندگی را نفهمیده بودند. نانِ بیشتر ، آبِ بیشتر و جای بیشتر.