کتاب حاشیه‌های فمنیستی قرآن، ابتدا تلاش‌های فمنیست‌های مسملمان را برای ارائه‌ی تفسیری مؤید دیدگاه‌های فمنیستی و برابری و تشابه حقوق جنسیتی را بیان می‌دارد، در ادامه ضمن نقد این تلاش‌ها می‌گوید که باید صریح‌تر باشیم و در بخش جمع‌بندی بیان می‌دارد که: «تصور می‌:نم که بسیاری از زنان مسلمان به دلیل اعتقادشان به الوهیت قرآن، انگیزه‌ای پرشور دارند تا در وهله‌ی اول متن را از تفاسیر تبعیض‌آمیز جنسی برهانند. نقطه شروع این است که خدا عادل است و قرآن کلام خداست، پس قرآن هم باید عادلانه باشد (به‌روشی که برابری کامل زنان و مردان را فراهم کند). اما اگر نتوانیم مطمئن باشیم، چنانچه فعلاً نیستیم، که متن حامی عدالتی است که ما به دنبال آن‌ایم، آن‌گاه این سوال می‌ماند که آیا قرآن واقعاً متنی الهی است یا خیر. اگر وحیانی بودن قرآن را زیر سؤال نبریم، این سوال مطرح می‌شود که آیا خدا عادل است یا نه (طر که از برابر زن و مرد حمایت کند.)‌» (ص248 - خط 8تا15)
او به صراحت می‌گوید آیاتی وجود دارد که با هیچ توجیهی نمی‌تواند انکار کرد که کاملا مردسالارانه و ضدارزش‌های فمنیستی و مؤید نابرابری جنسیتی زن و مرد در قرآن است، نظیر آیه‌ی جواز داشتن چهار زن برای یک مرد به طور همزمان و....)
او سرانجام بدون اینکه لحظه‌ای این تردید را مطرح کند که شاید آن چیزی که به عنوان عدالت جنسیتی نسبت به مرد و زن در فمنیست گفته می‌شود، به واقع عادلانه نباشد و صحیح هم نباشد؛ با مفروض دانستن صحیح قطعی و یقینی بودن مفهوم عدالت جنسیتی و تساوی و تشابه حقوق زن و مرد، تلویحاً بیان می‌دارد که ناگزیر باید به شکلی در الهی بودن و مقدّس بودن و وحیانی بودن قرآن تردید کنیم.


واقعا ناشر و مترجم و وزارت ارشاد خسته نباشند...
        

          آیا قرآن از برابری جنسیتی حمایت می‌کنه؟ جواب این سوال، که می‌دونیم به احتمال زیاد «نه» است، برای زن‌های مسلمون چه معنایی داره؟ 

این کتاب جنبش تفسیرهای فمنیسیتی قرآن رو توضیح می‌ده، این که چطور زن‌های مسلمان آمریکایی تو چند دهه‌ی اخیر تلاش کرده‌ن یه جوری بعضی آیه‌های به طور خاص مشکل‌ساز قرآن رو توجیه کنن که با ایده‌ای که ما امروز از عدالت و برابری داریم جور دربیان. بعد هم نقدشون می‌کنه. من به عنوان کسی که سال‌ها خودم رو مذهبی می‌دونستم قدم به قدمِ این کتاب رو تجربه کرده‌م: مواجه شدن با آیه‌های زن‌ستیز، شوک، انکارشون، دلیل تراشیدن، خوندن و شنیدن دلیل‌تراشی‌های بقیه، و در نهایت قبول کردن این که شاید قرآن واقعاً اون چیزی نیست که من می‌خوام باشه.
در نهایت البته این کتاب نه کمکی بهم کرد و نه جوابی بهم داد. به خصوص که مسئله‌های مطرح‌شده توی این کتاب با مسئله‌های منی که فقط با اسلامِ شیعه سروکار دارم خیلی فرق دارن. آخرش هم داشت تقریباً بهم خوش می‌گذشت از این که نویسنده حین نقد کردن نظریه‌های تفسیر فمنیسیتی گفت یکی از ایرادهای این تفاسیر اینه که تعریفی از جنسیت ارائه نمی‌دن، با جنس یکی می‌دونندش و با «زن» و «مرد» به عنوان دو قطب مخالف و متقابل رفتار می‌کنن. ولی خب بعدش برگشت گفت «قصد ندارم با استدلال علیه تفاوت‌های ثابت، ذاتی و دقیقاً یکسان میان زن و مرد، از برخی شکل‌های دوجنسی بودن یا محو تفاوت بین زن و مرد طرفداری کنم. جنس را هم مفهومی خیالی تصور نمی‌کنم که هر ادعایی درباره‌ی عدالت برای زنان را غیرممکن می‌کند (وانگهی، اگر هیچ زن واقعی وجود نداشته باشد، چطور باید به دنبال برابری با مردان باشد)». چرا بعضیا این‌قدر اصرار دارن ترنسفوبیاشونو با جوهر قرمز رو پیشونی‌شون تتو کنن؟ =)) 
بگذریم. این کتاب به خودی خود برای من به‌دردبخور نبود. اما الان می‌دونم باید پژوهش‌های این شکلی بیشتر بخونم. تفسیرهای فمنیسیتی قرآن از دیدگاه شیعه، و تفسیرهایی که نگاه و نظر قرآن و حدیث رو به دگرباشی بررسی می‌کنن. فکر نمی‌کنم از چیزی که قراره بهش برسم خوشم بیاد ولی خوشبختانه دیگه چنین انتظاری هم ندارم، که همه چیز رو راحت‌تر می‌کنه.

پی‌نوشت: ترجمه‌ی کتاب شلخته است، و طرح جلدش واقعاً خیلی زشته. :>
        

          این کتاب مهم‌ترین اثر عایشه هدایت‌الله است که روش‌شناسی تفسیرهای فمنیستی قرآن را در آثار تعدادی از مفسران از جمله آمنه ودود، اسما بارلاس، کیشا علی، رفعت حسن، عزیزه هبری و سعدیه شیخ، بررسی کرده است. او ابتدا با دیدگاه این مفسران همدل بوده که خود قرآن با زنان عادلانه برخورد کرده و تفاسیر سنتی مردانه مورد نقد آن‌ها است. او در پیشگفتار بیان کرده که: «اگر در جریان نقدهایم برخی چیزها را ضعیف کرده‌ام یا به‌طرز جبران‌ناپذیری به آن‌ها صدمه زده‌ام، تنها به این دلیل بوده است که برای آن چیزها ارزشی بیش‌تراز آن قائل بوده‌ام که رهایشان کنم تا با انکار تضعیف شوند.»

دوماه‌نامه‌ی آگاهی نو، ویژه‌نامه‌ی نقد و بررسی کتاب: «کتاب‌نامه؛ در نقد و بررسی آثار، جلد یک»، شماره‌ی پیاپی 05، پاییز 1400.