برای هر اهل ادبی، به‌گمانم این کتاب، مرجع محسوب می‌شود. باید هر نویسنده یا شاعری این مجموعه سه جلدی را در خانه داشته باشد که وقتی اسمی از میرزاملکم‌خان یا حاجی‌بابا اصفهانی یا ایرج‌میرزا، یا علی‌اکبر دهخدا یا میرزاده عشقی به‌گوشش خورد، فقط با آنچه از کتاب ادبیات دبیرستان فهمیده، قضاوت نکند.

درباره جلد اول:
- نویسنده آغاز ادبیات معاصر تا سال ۱۳۰۰(پیش از شروع سلطنت رضاخان) را به دو بخش تقسیم می‌کند: ادبیات زمینه‌ساز مشروطه و ادبیات مشروطه.
- نویسنده هر بخش را در سه حوزه توضیح می‌دهد: ادبیات داستان یا منثور، مطبوعات و ادبیات منظوم یا شعر. ابتدا وضعیت سیاسی اجتماعی دوره‌ را بیان می‌کند. بعد ویژگی‌های خاص ادبیات آن دوره. و بعد به صورت خاص، شاعران و نویسندگان مطرح به اضافه آثار مهم آن زمان را موشکافی می‌کند.
- این‌قدر جزییات دارد که می‌شود این کتاب را مرجع شاعران و نویسندگان نامید. واضح است که وقت زیادی برای گردآوری این کتاب کرده است. حداقل مطالعه آثاری که مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد هم خودش کلی وقت می‌برد.

فصل اول: تاریخچه ادبیات منظوم و منثور و مطبوعات ۱۲۶۱ تا ۱۲۸۵ زمینه‌ساز مشروطه:
- اکثرا درباری هستند. چون آن‌ها بیشتر از سواد برخوردار بودند تا مردم عادی.
- همه غرب‌زده. یک‌جورهایی باید بگویم بدون استثنا. گاها ملحد یا ظاهری به دین آراسته.
- اسامی نویسندگان و شاعران تاریخ زمینه‌ساز مشروطه کم‌وبیش شنیده بودم. اما مطبوعات برایم جدید بود.

فصل دوم: تاریخچه ادبیات منظوم و منثور و مطبوعات ۱۲۸۵ تا ۱۳۰۰ مشروطه:
- تمایل زیاد شاعران و نویسندگان به تقابل با اسلام با بزرگنمایی ادبیات باستانی
- نویسندگان و شاعرانی که ما در کتاب ادبیات از آن‌ها زیاد می‌شنویم، با آنچه در این کتاب واکاوی شده بود، فرق داشت. مثلا علی‌اکبر دهخدا را ما با امثال و حکم و لغت‌نامه شناخته‌ایم. یک آدم حسابی محض. اما او در چرند و پرند ضدروحانیت و معنویت علما و فقهای شیعه قلم‌زنی کرده و خیلی هم علیه‌السلام نبوده. همچنین از شاعرانی مثل عارف قزوینی، میرزاده عشقی و ایرج‌میرزا مطالبی در این کتاب آمده که هر دست‌به‌قلمی باید بداند.
- اولین رمان‌های ایران در همین دوره متولد شده‌اند. گرچه در ادبیات زمینه‌ساز مشروطه رمان‌واره‌هایی به تقلید از غرب بود، اما در این دوره رمان‌ها متولد شد که همین هم با گرایش باستانی و ضداسلامی زمینه‌سازی می‌کردند برای روی کار آمدن شاه متجدد که رضاخان باشد.

حتماً دو جلد بعدی که از شاعران و نویسندگان نام‌آشناتری می‌خوانم، شهریار زرشناس شگفت‌زده‌ام خواهد کرد.