واقعااا بی نظیره
        

          دو نمایشنامه سمبولیک با رگه هایی  ابزورد از ساعدی که به خوبی تونسته حرفی که میخواد رو بزنه.
نمایشنامه اول داستان محصلی یه که معلم ها سعی دارن حرفی رو بهش القا کنن تا اون بنویسه اما محصل قبول نمیکنه. 
حتی حرف زور و تطمیع هم جوابگو نیست .
در نمایشنامه دوم که به خوبی نمایشنامه اوله هم با تمثیل به وضعیت سیاسی موجود نگاهی انداخته شده.
در کل دو کار خوب و جمع و جور و کوتاهه که راحت در یک نشست میشه خوند.
        

          دو نمایشنامه؛ دو کلاس درس

نویسنده در نمایشنامه اول، می‌شود گفت تقریبا به صورت مستقیم، نشان داد که «نباید چشم‌بسته اطلاعت کرد.» و این را در کلاس درس به صورت فابل قبولی «نشان» داد.
ساعدی در نمایشنامه دوم، قدرت‌طلبی و بی‌اخلاقی‌های سیاسی را در قالب یک نمایشنامه تمثیلی ارائه داده بود. حالا دیگر ساعدی را باید یک نمایشنامه‌نویس ماهر دانست. گرچه داستان‌هایش بیشتر به دلم نشسته.
        

          کتاب از دو نمایشنامۀ «دیکته» و «زاویه» تشکیل شده و در 96 صفحه در انتشارات نگاه منتشر شده است.

زبان و روایت ساده، خواندنی و خوب است و نثر غلامحسین ساعدی، همانگونه که در یادداشت‌های قبلیم بر آثار وی بیان کرده‌ام، همان نثر زیبا، خواندنی و سهل و ممتنع ویژۀ خودِ او است.

ـ نمایشنامۀ «دیکته»: ماجرای دیکته گفتن یک معلم به دانش آموز است و معلم و ناظم و دیگر مسئولان مدرسه و افراد حاضر، طبق یک رسم دیرین و رایج از دانش آموز می‌خواهند که بدون فکر کردن و پرسیدن، فقط آنچه را به او می‌گویند ـ صرف‌نظر از آنکه قبول دارد یا نه و اینکه می‌پذیرد یا نه ـ بنویسد و هیچ پرسش یا اعتراضی نکند!

در میانۀ کار؛ دانش آموز بخش‌هایی را نمی‌خواهد بنویسد، چون درست نمی‌داند و مسئولان مدرسه؛ ابتدا با جایزه و نمایش الگو (شاگرد اول‌ها) و در نهایت با تهدید، می‌کوشند او را وادار به نوشتن دیکته کنند.

تمام حاضران در جلسۀ امتحان (دیکته)؛ متفق‌القول هستند که اطاعت کردن و نوشتن آنچه می‌شنود، آسایش و راحتی و جایزه و تقدیر و تشویق و تمام خوبی‌ها و امکانات را برایش به ارمغان خواهد آورد.

اما در صورت مخالفت از این جوایز و تشویق‌ها و امکانات که هیچ خبری نیست؛ تازه مجازات‌های سختی هم در انتظار دانش آموز مخالف خواهد بود.

اما دانش آموز مورد نظر نمی‌پذیرد و علم مخالفت بر می‌دارد و در آخرِ داستان؛ سه شاگرد اول او را، با اعلام ناظم و مسئول تنبیهات مجازات می‌کنند.

به نظرم واژۀ «دیکته» در اینجا ایهام دارد؛ یعنی احتمالا دو معنا مورد نظر نویسنده بوده است: 

1ـ دیکته به معنای همان املای نوشتنی که متنی را معلم می‌خواند و دانش آموز می‌نویسد.

2ـ دیکته به معنای دیکته کردن و دستور دادن به فردی که باید بی چون و چرا آن را اجرا کند و با دیکتاتور هم خانواده و فامیل است!

لطفا این چند بیت زیبای سید اشرف‌الدین حسینی گیلانی (نسیم شمال) را هم ببینید که کاملا با پیام این نمایشنامه همخوانی و هماهنگی دارد:

« دست مزن! چشم، ببستم دو دست | |         راه مـرو! چشم، دو پايـم شکست

   حـرف مـزن! قطـع نمـودم سخـن | |          نطق مکـن! چشم، ببستـم دهـن

  هيچ نفهـم! اين سخـن عنوان مکن | |          خواهـشِ نا فهمـیِ انسـان مکـن

  لال شــوم، کـور شــوم، کَـر شــوم | |          ليک محال است که من خَر شوم! »

ـ نمایشنامۀ «زاویه»: ماجرای آدم‌هایی است که به دنبال کسب قدرت، موقعیت و مقام در جامعه‌اند و ما می‌توانیم ـ به عنوان مشت نمونۀ خروار ـ آنها را نمایندۀ افراد و گروه‌های مختلف در اجتماع به حساب بیاوریم.

هر یک از این افراد در کمین نشسته‌اند و در صدد رسیدن به بالای نردبانی هستند که به نظرم استعاره از همان قدرت و مقام باشد و از آنجا بر زیردستان شان حکومت کنند و آنها را ریز ببینند.

جالب اینجا است که هر که ـ هر چند ضعیف و بیچاره باشد ـ وقتی به آن بالا می‌رود، گذشتۀ خود و این پایین بودنش را فراموش می‌کند و همه را ریز می‌بیند و شروع به خوش گذرانی و استفاده از امکاناتی می‌کند که آن بالا فراهم شده است و به هیچ بنی بشری هم پاسخگو نیست! تا زمانی که از آن بالا پایین بیاید؛ یعنی زمانش تمام شود و یا او را پایین بکشند!

برای رسیدن به این مقام، هر کسی از روشی بهره می‌برد. یکی منتظر است که زمانش برسد و به قدرت برسد. 

دیگری می‌کوشد با تطمیع دیگران به قدرت برسد.

یکی دیگر تلاش می‌کند با تهدید دیگران به مقام دست پیدا کند.

و دیگری می‌کوشد با فریب دیگران و ادعای دانش و فضل داشتن، بر دیگران برتری یافته و به مقام مورد نظر دست یابد.

و گروهی نیز با سرزنش دیگران می‌کوشند، آنان را از گردونه خارج کرده و خود به قدرت برسند و ... .

اما در نهایت آنکه به قدرت دست یافته یا نیافته، یعنی تلاشش به نتیجه رسیده یا نرسیده، بالاخره باید همه صحنه و زاویۀ مورد نظر را ترک کنند و بروند و صحنه را به افراد دیگر بدهند.

و گاه ممکن است بعضی افراد در رقابت‌های بعدی هم حضور داشته باشند و بکوشند تا به آن بالا دست یابند.

و اما نکته‌ای جالب و عالی از متن کتاب در صفحۀ 73:
«... مرد عینکی: وقتی یکی می‌ره اون بالا، می‌شه بهش اعتراض کرد، فحش داد، یا براش کف زد و تشویقش کرد و ماچش کرد و یا عکسشو گرفت.»