.


کلهاس خطاب به لوتر می‌گوید: «من، مطرود کسی را می‌خوانم که حمایت قانون را از او دریغ داشته‌اند! چرا که من، در راه رشد پیشه‌ی صلح‌آمیزم به این حمایت احتیاج دارم. بسا پشتوانه‌ی قانون است که مرا، با هرآنچه دارم، به پناه اجتماع می‌کشاند. و کسی که این پشتوانه را از من دریغ می‌دارد، مرا به جمع وحوش بیابان می‌راند.»

.

همیشه بخشی از تجدد ایرانی بوده، که از دایره روایت ذهنی من دور مانده است. تجددی که با معصومیت و حسن نیت همراه است را، تا به حال با هیچ نظریه یا روایتی نتوانسته‌ام بفهمم. چطور تجدد و پاکی درون با هم جمع شده‌اند؟

شاید اولین روایتی که جرقه حل این معما را برایم زده، خواندن داستان بلند #مارکوئیز_فون_اُ نوشته کلایست بوده است. 
در این داستان ما با زنی معصوم طرفیم که در جهانی سراسر ناپاکی، به دنبال «اثبات» داشته‌ی خویش است. 
زن این داستان به پایانی خوش می‌رسد، اما متجددان ایرانی که می‌خواهند شریفی بزیند، سرنوشتی دیگر یافته‌اند و کسی پیدا نشده تا «داشته» آن‌ها را بر عهده بگیرد. شاید به این خاطر که متجددان ایرانی، جرأت این زن را نداشته‌اند. شاید گام اصلی همان شجاعت بی‌آبرویی است، که در سنت اعتراف مسیحی یافت می‌شود و آنها را نجات می‌دهد. 
به نظرم، تا تجددِ سالم ایرانی زبان به اعتراف نگشاید، سرنوشتش تغییر نخواهد کرد.
البته یک کتاب در تاریخ تجدد ایرانی بر این اساس نوشته شده که نزدیکان من اسمش را بارها از من شنیده‌اند. اما متأسفانه حق آن کتاب ادا نشد. اگر در مورد آن کتاب صحبت می‌شد، و دیگرانی آن راه را ادامه می‌دادند، احتمالاً امروز سرنوشت بهتری پیش روی متجددان قرار می‌داشت. 



دو جمله طلایی از داستان: 

در کشوری که از حقم حراست نمی‌کنند، دوست ندارم بمانم. اگر قرار این است که لگد بخورم، همان بهتر که سگ باشم نه انسان! 

ای دیوانگی، تو بر جهان حکومت می‌کنی و جایگاهت یک دهان زیبای زنانه است! 


و یک جمله جالب از خود کلایست که روسو را با ایران پیوند داده: 

«در میان مغان پارسی آیینی حاکم بوده است، گویای آن که برای انسان کاری خداپسندانه‌تر از آن نیست که زمینی بکارد، درختی بنشاند و فرزندی بپرورد. هیچ حقیقتی به این ژرفی به روح من راه نیافته است. من از دارایی خود هنوز ته‌مانده‌ای دارم که البته ناچیز است. با این حال می‌رسد، تا در سوئیس مزرعه‌ای بخرم و نان خود را از همین راه درآورم.»
        

          من این کتاب را به پیشنهاد دوست و همکار عزیزی خواندم. میشائیل کُلهاس، نام کتاب و شخصیت اصلی نوولی است به نویسندگی هاینریش فون کلایست. اسب‌فروش ساده‌ای، که در ابتدا مردی عدالت‌خواه، قانون‌مدار  است و در راه احقاق‌حق خود به خشونت و آشوب متوسل می‌شود. آرک شخصیتی او از انسانی صلح‌طلب و وفادار به قانون آغاز شده و به انسانی خشمگین، سرکش و قانون‌شکن ختم می‌شود. این آرک روایی به‌وضوح نشان‌دهنده تضاد میان عدالت و قانون می‌تواند معنی شود.
👍 داستان کلهاس یکی از  بررسی‌های ادبی در موضوع عدالت انتقام‌جویانه است و البته لسیار خوب هم این کار را کرده است. کلهاس نماد فردی است که در برابر فساد قانونی می‌ایستد؛ اما این عدالت‌خواهی، سرانجام به طغیان و شورش می‌انجامد و این سووال را مطرح می‌کند که آیا پایبندی به قانون زمانی که عدالت نقض می‌شود هنوز فضیلت است؟ به گمان من، نوول "میشائیل کلهاس" با آنکه روایتی تاریخی دارد (بر اساس یک شخصیت واقعی از قرن ۱۶)، اما مرزهای میان تاریخ، فیکشن و فلسفه را  برداشته و به یک نوول فلسفی- سیاسی تبدیل می‌شود.
در رمان خواندن کتاب، شخصیت‌ها و رومان‌های مشابه مثل آنتیگونه، ژان والژان و برادران کارامازوف به ذهنم می‌آمد. همه‌ این آثار نشان می‌دهند که تقابل فرد و نظام، اخلاق و قانون، و عدالت و خشونت، موضوعی تکرارشونده اما پیچیده و متکثر در ادبیات جهان است. آنچه کلهاس را متمایز می‌کند، اصرار شخصیت بر عدالت قانونی، و سقوط تدریجی او به خشونت در نتیجه فساد سیستم قضایی است. 
برخلاف داستانی مانند بینوایان که ژان والژان از خشونت و طغيان به بخشش و آرامش می‌رسد، در اینجا شخصیت اصلی داستان هنچنان تا پایان قصه، برای عدالت می‌جنگد. 
با توجه به وظایف سازمان و درگیری خودم و همکاران با پرونده‌های قضایی مربوط به محل کار، این موضوعات برایم جالب بود. 
👎 روایت داستان بسیار خشک و غیراحساسی است و کمی شتاب در بیان داستانی از سوی نویسنده احساس می‌شود. 

👈 داستان کوتاه، زلزله در شیلی، یکی از سه داستان کوتاه از هاینریش فون کلایست در کتاب، میشائیل کُلهاس و سه داستان دیگر، است.
👍 تم اصلی این داستان را می‌توان، تقابل جامعه و طبیعت، نقد نمادین عرف و دین، همراهی خشنونت‌آمیز عدالت و خشونت در قرن نوزدهم و همچنین نقد تند معنای نیک و بد دانست. 
ساختار داستان با ضرب‌آهنگ تند، تغییرات شدید احساسی و تعلیق همراه است. ابتدا، اوج بحران با اعدام و خودکشی، سپس رهایی و بهشت موقت در طبیعت، و در نهایت سقوط به جهنم اجتماعی. 
👎 از نقاط ضعف داستان می‌توان به تیپیک بودن شخصیت‌های داستان (که البته در داستان‌های کوتاه چندان عجيب نیست)، استفاده ایزاریاز بلایای طبیعی و پایان‌بندی کمی عجولانه اشاره‌ کرد.