•سه مواجهه‌ من با زیبایی و زشتی
خواندن اومبرتو اکو، چه رمان باشد و چه یک اثر پژوهشی، همیشه برای من مثل یک سفر طولانی و پرماجراست؛ سفری میان تصویرها، ایده‌ها و تناقض‌ها که هر بار مرا به دنیایی تازه می‌برد. وقتی تصمیم گرفتم سه کتاب او درباره‌ زیبایی را کنار هم بخوانم ــ هنر و زیبایی در قرون وسطی، تاریخ زشتی و تاریخ زیبایی ــ نمی‌دانستم هر کدام از آن‌ها چقدر می‌تواند مرا غافلگیر کند و زاویه‌ای جدید از زیبایی و زشتی به من نشان دهد.

•هنر و زیبایی در قرون وسطی: سفری به عمق فلسفه و ایمان
شروع این مسیر با هنر و زیبایی در قرون وسطی بود و همان ابتدا فهمیدم که قرار است سفری سخت اما مهيج داشته باشم. در این کتاب خبری از تصاویر جذاب و متنوع نبود، اما عمق نظری و فلسفی آن، مرا کاملاً جذب کرد. اکو اینجا سراغ فیلسوفان و متکلمان قرون وسطی رفته بود و نشان می‌داد که زیبایی در آن دوره نه فقط یک معیار بصری، بلکه بازتابی از خدا، نظم الهی و ساختار جهان بوده است.
مثلاً وقتی اکو توضیح می‌داد که تناسبات و نظم در هنر قرون وسطی بازتاب نظم الهی بوده، ناخودآگاه یاد کلیساهایی افتادم که دیده بودم؛ پنجره‌های رنگی که با دقت و نظم خاصی چیده شده‌اند و وقتی نور از آن‌ها عبور می‌کند، حس می‌کنی همه چیز در جهان درست و سر جای خودش جاگرفته است. یا وقتی نگاه می‌کنم به نقاشی‌های مذهبی که صورت‌ها را به شکل ایده‌آل و تقریباً غیرواقعی کشیده‌اند، می‌فهمم این تلاش برای بازتاب "کمال الهی" بوده.
حتی در زندگی روزمره هم این نظم و تقارن را می‌توانم ببینم. مثلا وقتی میز کارم را مرتب می‌کنم که همه چیز متعادل و منظم باشد، یا مسیر پیاده‌روی‌ام را طوری انتخاب می‌کنم که از بین خط منظمی از درختان و ساختمان ‌ها عبور کنم، شاید همان حس نظم و زیبایی را تجربه میکنم که انسان قرون وسطایی تجربه کرده است.
این کتاب باعث شد بفهمم که زیبایی می‌تواند چیزی بسیار فراتر از ظاهر باشد و با اعتقادات، فلسفه و حتی حس معنا در زندگی گره خورده باشد.

•تاریخ زشتی: مواجهه با دیگری
بعد از این تجربه‌ عمیق فلسفی، به تاریخ زشتی رسیدم و حس کردم اکو می‌خواهد مرا غافلگیر و به جنبه‌ای کاملاً متفاوت از زیبایی هدایت کند. این کتاب صرفاً زشتی‌ها را نشان نمی‌دهد؛ بلکه می‌پرسد چرا ما چیزی را زشت می‌دانیم، چه‌کسی این قضاوت را آغاز کرده و چه هدفی داشته است.
مثلاً وقتی می‌خواندم که زشتی گاه ابزاری برای دیگری‌سازی و کنترل اجتماعی بوده (مفاهیم مورد علاقه‌ام)، یاد تبلیغاتی می‌افتادم که افراد را به دلیل ظاهر متفاوت‌شان قضاوت می‌کنند، یا حرف‌های رایجی که درباره‌ لباس، وزن یا حتی نوع رفتار دیگران زده می‌شود. اینجا بود که فهمیدم این قضاوت‌ها چیزی فراتر از سلیقه‌ شخصی ما و من هستند و ریشه در تاریخ و فرهنگ چند صد ساله بشر دارند.
حتی در شبکه‌های اجتماعی، وقتی می‌بینم کاریکاتورها و طنزها اغلب زشتی را به ابزار نقد یا تمسخر تبدیل می‌کنند، یاد مثال‌هایی می‌افتم که اکو آورده بود. یا وقتی آدم‌هایی را می‌بینم که متفاوت لباس می‌پوشند و واکنش‌های متناقض دیگران را می‌شنوم، متوجه می‌شوم که زشتی همیشه صرفاً یک ویژگی ظاهری نیست؛ بلکه یک ابزار اجتماعی و فرهنگی است.
صادقانه باید اعتراف کنم این کتاب مرا تکان داد و باعث شد نگاه من به قضاوت‌های روزمره خودم از دیگران و زیبایی‌های مرسوم تغییر کند.

•تاریخ زیبایی: قدم زدن در موزه‌ی تاریخ
در نهایت، تاریخ زیبایی را خواندم و حس کردم وارد موزه‌ای خیالی و پرجنب‌وجوش شده‌ام. هر فصل مرا از یونان باستان می‌برد تا مدرنیسم، و هر تصویر و توضیح کوتاه اکو این حس را بهم می‌داد که خودم هم بخشی از تاریخ هنر شده‌ام.
مثلاً وقتی اکو درباره‌ استانداردهای زیبایی دوران رنسانس صحبت می‌کرد، یاد عکس‌های مد و تبلیغات امروزی می‌افتادم و می‌دیدم که ایده‌آل‌های زیبایی در طول تاریخ تغییر کرده‌اند ولی در عین حال تکرار می‌شوند. یا وقتی تصاویری از مجسمه‌ها و نقاشی‌های کلاسیک می‌دیدم، ناخودآگاه به طراحی داخلی خانه‌ها و حتی ترکیب رنگ‌ها و دکوراسیون خانه خودمان فکر می‌کردم و متوجه می‌شدم که حس زیبایی در زندگی روزمره چقدر می‌تواند با تاریخ و هنر پیوند داشته باشد.
حتی وقتی به خیابان می‌روم و آدم‌ها را می‌بینم، می‌توانم رد پای تاریخ زیبایی را در فرم موها، لباس‌ها یا حتی شیوه‌ ایستادن آن‌ها ببینم. این کتاب، لذت بصری و شناخت تاریخی را همزمان به من داد.

حالا پس از اینکه هر سه کتاب را به دنبال هم خوانده‌ام، وقتی آن‌ها را کنار هم می‌گذارم، حس می‌کنم اکو یک سه‌گانه‌ نوشته است و کنار هم قرار گرفتن این سه دیدگاه، زیبایی و زشتی را برای من زنده و سیال کرده. هر کتاب حسی خاص دارد، اما با هم تصویری کامل از زیبایی و زشتی ارائه می‌دهند که نشان می‌دهد زیبایی و زشتی، نه یک مفهوم ثابت، بلکه یک سفر بی‌پایان میان تاریخ، فرهنگ و زندگی روزمره ما هستند.
....................‌..
توجه توجه:
نسخه ترجمه شده به فارسی این کتاب، حجمی تقریبا نصف نسخه اورجینال و نسخه انگلیسی داره. چون ۹۹ درصد عکس های کتاب به خاطر سانسور، حذف شدن.
البته توی پانویس اسم تابلوها اومده ولی بنظرم خیلی بی فایده است.
من فایل انگلیسی رو داشتم و بعد از خوندن نسخه فارسی در هر فصل میرفتم و عکس ها رو چک می‌کردم.
ضمن اینکه عکس های نسخه فارسی همه سیاه و سفید هستن :)