یادداشت‌های محسن پناهی (24)

          کتاب که تمام شد احساس کردم  باید بلافاصله از صفحه‌ی اول «ادامه دهم». اما در مقابل این هوس برای چند ماهی مقاومت می‌کنم تا دوباره آماده شوم.
        

          مطالعه این کتاب را از اواخر شهریور 1401 آغاز کردم. حوصله‌ی ثبت نبود. چند روزی طول کشید تا تمامش کنم. جستجوی من، وعده‌ی آینده و حرکت در شعر معاصر بود. حرکتی که برخیزد و آزادی را هر سو که هست نشان دهد.
در شعر فرخی، مثل شعر بهار که دو سه هفته‌ای هست درگیرش هستم، مفهوم ملت مترادف مذهب نیز هست. خلاف امروز که چیزی به نام امت در مقابل ملت شکل گرفته، برای فرخی و بهار که فکر نمی‌کنم شخصیتی مذهبی داشته باشند، ملت توانسته مذهب را در خود داشته باشد. این در حالی‌ست که «شاه و شیخ» هر دو در مقابل ملت هستند و از آن بیرون.
        

          اولین تجربه  من در «کتاب صوتی» :)
        

          برداشت اول این که هرچند موضوع مهم عصیان شما را درگیر خود می‌کند اما برای من که مخاطب امروزم این متن از شعارزدگی رنج بسیار می‌کشد.

در نگاهی دقیق‌تر باید بگویم ویکی پدیا نوشته عصیان در سال 1924 چاپ شده است. بعد از جنک جهانی اول. یعنی هنگامی که بازماندگان جنگ، خود را طرد شده از دنیا درمی‌یابند. همین کهنه‌سربازها هسته‌‌های بنیادگرایی و راست افراطی را در سال‌های آینده تشکیل دادند. نازیسم و فاشیسم از همینجاها به عنوان یکی از سرچشمه‌های خود، جان گرفتند و تقویت شدند. در آن دهه، یک اثر «مثل فیلم نیبلونگن فریتز لانگ» غرور نابود شده‌ای را بازسازی می‌کند، یک اثر مثل عصیان روت، صدای حذف شده‌ی متلاشی شده‌ها را روایت می‌کند.
 جهان می‌خواست تجربه هولناک جنگ را پشت سر بگذارد و فراموش کند. مردم حتی نشانه‌های جنگ را با نوعی تنفر و انزجار پس می‌زدند و تحقیر می‌کردند. غافل از این که آن چه طرد می‌شود، جایی دقیقا عصیان می‌کند و بیرون می‌زند. تحقیر، محرک مهمی برای خشم است. این رمان در چنین بستر تاریخی، باارزش و با معنا می‌شود.
        

          سال قبل این کتاب را تهیه کردم اما تنها 80یا 90 صفحه مطالعه کرده بودم که کتاب را بستم. مفاهیم در مقابلم مقاومت میکردند. شاید هم بی حوصله تر از الان بودم. در هر حال کمتر میفهمیدم.
یک ماه قبل دوباره کتاب را گشودم و خواندم. همزمان، مقاله ی نیرو و معنا را از کتاب نوشتار و تفاوت دریدا مطالعه کردم. سعی کردم عجول نباشم. با صبر و حوصله بعضی از فصل ها را دوباره و سه باره خواندم. اولین چیزی که از دریدا میتوان آموخت همین است:عجول نباشید. این دفعه که تا صفحه آخر خوانده ام، نمیتوانم کتاب را ببندم. فکر میکنم طی چند ماه آینده دوباره و دوباره به کتاب مراجعه کنم.
        

          دومین ترجمه‌ای‌ست که از عبداللهی خوانده‌ام. اولی «اکنون میان دو هیچ» ترجمه‌ی اشعار نیچه بود.
بعضی از شاعرانی که در این کتاب معرفی شده‌اند، از سال 89 «تاریخ چاپ نخست» تاکنون، که 13 سال می‌گذرد، هنوز چندان نام‌آشنا نیستند.
        

          من هنوز با 3 جلدی من و بابام زندگی می‌کنم.
سال‌ها نداشتمش. 2 سه سال قبل هدیه گرفتم. تک تک اون تصاویر، تصاویر من هم هستند.
        

          هولناک
بی‌صبرانه منتظرم تا جلد سوم این سه گانه را آغاز کنم. اما نیاز به زمان قابل توجهی برای هضم آن‌چه خوانده‌ام دارم
        

          تصویر روی جلدِ کتابی که من خوندم فرق داشت. هزاران سال از خوندنش میگذره. دوستش داشتم.
        

          این کتاب را یکی دو هفته قبل مطالعه کردم و حالا ثبت می‌کنم. کتاب شعری است روایتگر  تاریخچه‌ها و خاطرات سفری که بر صحنه، اشک و آه و لبخند و زخم را به نمایش می‌گذارند.
        

          مطالعه این کتاب هفته‌ها طول کشید
روزانه بعد از خواندن متن کوتاهی از کتاب، سعی کردم آنچه خوانده‌ام را مزه‌مزه کنم. یعنی به زیستن آن متن توجه کنم. یعنی به تخیلم اجازه رشد بدهم. تا آن‌چه پدیدارشناس تخیل گفته را‌ تا حدی از آن خود کرده باشم. اگر احساس می‌کردم در فهم متن عاجز مانده‌ام، فردا متن جدیدی نمی‌خواندم! بلکه دوباره و دوباره متن دیروز را تکرار می‌کردم
زیبا‌،خلاقانه و الهام بخش بود.
از این که تمام شده غمگینم. هیچ وقت از اتمام کتابی که دوستش دارم، حس خوبی پیدا نمی‌کنم.
        

          بار اول نیست که کتاب رو می‌خونم. هر بار ختم کلام بیشتر طول می‌کشه.
        

          ترجمه‌های مرحوم حسین ابراهیمی الوند، اون موقع «دهه هشتاد» در کانون طرفدار زیاد داشت. نمیدونم الان چطوره. ترجمه‌هاش رو به هر کس معرفی می‌کردم میخوند و علاقه‌مند میشد و به بقیه هم معرفی می‌کرد.
        

          گیلگمش رو اول از اینجا شناختم. جوجه بودم.
        

          اولین بار نبود که نیما میخواندم اما این دفعه، به قصد درک سیر تکوین نیما، از ابتدا تا انتهای کتاب را به کندی و آهستگی مطالعه کردم. گاهی چند شعر به عقب بازگشتم و از نو شروع کردم تا بالاخره تمام شد. 
نیما هنوز هم خیلی نیماست.
        

          گاهی بازگشت به صفحات کودکی لازمه، دست کم برای من.
        

          این کتاب رو هم مدیون کانونم. کانون پرورش فکری کودک و نوجوان.  همه این کتاب رو دوست داشتیم. ذوق محسنِ کودک و برادران و پسر عمه‌ش بعد خوندن کتاب، هنوز در ذهن من زنده‌ست. کتاب رو به عمو امین هم دادیم خوند. اونم دوست داشت یا  شاید با ما همراهی کرد. نمیدونم:)
        

          این کتاب رو عموی من در دهه هفتاد به عمه‌م هدیه میده. هنوز داریمش. من توی کانون کتاب رو خوندم. بعد برای عمه شهربانو تعریف کردم. رفت و کتاب رو آورد و نشون داد که آره منم اینو دارم. بعد متن اصلی گیلگمش رو بهم داد بخونم.
        

          چه شاعر باشید چه داستان نویس، پیشنهاد میکنم این کتاب را بخوانید. علت این که نیما در این کتاب غالبا از تجربه‌ی هنرمندانه حرف میزند. (هرچند مستقیما از این ترم استفاده نکرده باشد.) او از لوازم و وضعیت هایی صحبت میکند که همگی مبانی زیستن و نوشتن پیش از انتخاب قالب اثر هنری هستند.
        

          به چشم مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی عواطف«خشم و غم و ...» بهش نگاه کنید که سعی داره صورتبندی قابل اتکایی به ما بده برای نگاه اجتماعی به عواطف «بخصوص عواطف منفی». عواطف اینجا به کار منضبط کردن نظام احتماعی میان. مثل سرمایه‌ «نویسنده میگه رسانه» عمل می‌کنن و طبعا به شکل نابرابری در طبقات اجتماعی و قشرهای گوناگون توزیع شدن. سرکوبشون پیامدهای وحشتناکی داره و...

مسئله مورد علاقه نویسنده پرداختن به تروریسم، قتل، جنگ، جنبش‌های اجتماعی و... بعنوان پدیده‌هاییه که شدت عواطف منفی در حال به هم زدن نظام اجتماعیه.
 برگر، کالینز و گافمن ارجاعات فکری نویسنده هستن. رگه‌های پررنگ زیست‌شناسی اجتماعی و روانشناسی هم در متن زیاده.