یادداشت فاطمه امیری پری

        مارتین لوتر الهی‌دان، بنیانگذار مسیحیت پروتستان و پرچم‌دار بزرگ جریان اصلاح مسیحی در قرن شانزدهم در شهر ویتنبرگ، شهر کوچکی در آلمان مرکزی، متولد شد. در زمانه او کلیسا نهادی اقتدارجو، فاسد، پیچیده و مملو از تعارض‌ها بود و لوتر، استاد دانشگاه ویتنبرگ و روحانی‌ای موعظه‌گر، نهاد کلیسا و نظام الاهیاتی مسیحی رسمی را در موضوعاتی مثل «توبه‌نامه‌فروشی» و لزوم واسطه‌گری کشیشان در ارتباط با خدا و… درخور اصلاحی گسترده می‌دید. اختراع ماشین چاپ به دست گوتنبرگ و وضعیت سیاسی دوران به لوتر مدد رساند که به مخالفت با پاپ و دستگاه کلیسا پرداخته و علاوه بر نگارش رساله‌های الاهیاتی و فرهنگی بسیار، در دسامبر ۱۵۲۱ با نخستین ترجمه عهد جدید از زبان یونانی به آلمانی آغازگر جریان اصلاح تازه‌ای در مسیحیت شود. ترجمه آلمانی او، کتاب مقدس را از انحصار کلیسا خارج کرد، به دست عموم مردم رساند و آنان را مستقیم با مضامین آن آشنا کرد.
پیش از لوتر، افرادی چون جان ویکلیف و جن هاس نیز درخواست اصلاحات در کلیسا رو مطرح کرده بودند اما هیچ کدام به اندازه لوتر مطرح نشدند. از جمله دلایل موفقیت لوتر در بیان سخنان خود، حمایت دوک ساکسون -یکی از مهمترین افراد در هیات انتخاب امپراطور روم مقدس- از لوتر تا زمان مرگش علی رغم تکفیر پاپ بود. همچنین، وجود جنگ های متعدد و نیاز امپراطوری روم مقدس به حمایت افرادی چون فردریک مقدس دوک ساکسون برای حفظ اتحاد داخلی و در نتیجه راضی نگهداشتن فردریک و  علاوه بر این، وجود  ماشین چاپ و تکثیر مطالب وی و آشنایی همگان با عقاید وی بود که زمینه پیدایش حامیان او را فراهم کرد.

بر طبق دیدگاه لوتر تا سال ۱۵۲۰، پاپ به واسطه اقدامات خود، دجال زمان به شمار می آمد که درصدد بود  که بر جایگاه امپراطور روم مقدس دست یابد. علاوه بر این، لوتر معتقد بود انجیل تنها معیار الاهیات مسیحی به شمار می آید و شریعت موسی به تنهایی نمی تواند مسیحیان را نجات دهد و تنها مسیح و کتاب مقدس، می تواند او را یاری دهد. از نظرگاه وی، ایمان هدیه خداست و جوهر ایمان، اعتماد به اوست که از طریق استماع قضاوت خداوند(شریعت) و سپس رحمت او(انجیل) به انسان می رسد. خداوند عدالت ناشی از ایمان را آزادانه از طریق رحمت خویش و به خاطر مسیح به فرد نسبت می دهد نه به خاطر اعمال انسان؛ زیرا بنا بر نظر لوتر، مسیحی همزمان هم قدیس(آمرزیده) و هم گناهکار است و همیشه در محضر خداوند گناهکار باقی مانده و مستحق قضاوت است و رستگاری هدیه ای است از سوی خداوند ‌و نجات مسیحی به واسطه ایمان به مسیح است. این نکته در دیدگاه او حائز اهمیت است که رستگاری برای انسان کسب شدنی نیست بلکه وعده خداست و اعمال انسان تاثیری در نجات او ندارد. همچنین دغدغه اصلی لوتر این بود که در بحث خدمت، خدا نسبت به انسان اولویت دارد و صاحب اقتدار نهایی بر حیات، خداوند است نه پاپ یا امپراطور.

از جمله اقدامات مهم لوتر در این دوران که مورد انتقاد بسیاری قرار گرفت، دریافت کمک او از مقامات دنیوی مانند نجبا و رویگردانی از روحانیان کلیسا بود که دلیل این اقدام، همدستی روحانیون با پاپ و حمایت از اقدامات وی بود. لوتر همچنین در این دوران درصدد بود تا نوعی از الاهیات مشارکت سیاسی را توسعه دهد که در عین احترام به دستور مسیح، به دوگانه تسلیم محض یا مقاومت تمام عیار در برابر مقامات دولتی منجر نشود. وی معتقد بود که دولت و کلیسا نقش های تعریف شده ای دارند که باید متمایز باقی بمانند. از دیگر انتقادهای مهم به لوتر در خصوص جنگ دهقانان و عدم حمایت وی در زمان اوج گیری آن است.

با توجه به این مطالب، ویتفورد در این کتاب، در سه بخش کلی، به بررسی زمانه لوتر، الاهیات او و مشارکت سیاسی و اجتماعی لوتر می پردازد و در تقسیم هر بخش می کوشد با دید جامع، اصلی ترین دغدغه ها و مسائل لوتر را برای خوانندگان مطرح نموده و به تشریح مطالب مورد اشاره بپردازد. کتاب از نظرگاه بررسی دیدگاه های لوتر در نوع خود خواندنی و مهم به شمار می آید و جز منابع خوب ترجمه شده در ارتباط با شناخت دیدگاه های لوتر است اما با توجه دشواری درک برخی مسائل مطرح شده با توجه به نوع دیدگاه نویسنده، پیشنهاد می کنم علاقه مندان به این مباحث، چنانچه از قبل مطالعات جامع و یا حتی مختصری در این خصوص نداشته اند، خوانش این کتاب را در اولویت اول قرار نداده و اول به سراغ کتاب های سبک تر و قابل فهم تر در خصوص دیدگاه های لوتر رفته تا پس از درک و دریافت اطلاعات اولیه و مقدماتی، با دید عمیق تر و بازتری به خوانش کتاب فوق بپردازند.