یادداشت محمدرجا صاحبدل

                آخرین رمان معروفی...

معروفی، نویسنده‌ای عاشق و تصویرگر است. عاشق می‌خوانمش چون در تمام آثاری که من از این نویسنده تاکنون خوانده‌ام پرداختن به مقوله عشق و عاشقی آن هم از زوایا و در سطوح و لایه‌های مختلف دغدغه اصلی این نویسنده بوده‌است؛ تصویرگر می‌خوانمش چون برای هر بیان عشقی، آن را نه در قالب یک واژه که تصویر شکل‌گرفته در بستر روایت به مخاطب منتقل می‌کند.
اگر سال بلوا و مونگارشو از دریاروندگان... همین نویسنده را خوانده باشید به خوبی درمی‌یابید که شخصیت‌ها، مختصات و داستان‌ها تکرارشونده از آن آثار است. 

نام تمام مردگان یحیاست، حکایتگر زندگی داور و دولیلی است که یک دختر (نورسا) و پنج پسر (یحیا، مسیحا، اسماعیل، ابراهیم، میکائیل) خود را در طی زمان و به رویدادهای مختلف از دست می‌دهد. به قضای الهی در دوران کهنسالی فرزند پسر دیگری به نام مندل نصیب‌شان می‌شود و آخرین فصل داستان به سرگذشت مندل می‌پردازد.
نویسنده برای پرداختن به کیفیت مرگ دختر و دو پسر یحیا و مسیحا مایه‌ی بیشتری می‌گذارد و داستان‌پردازی پروپیمانه‌تری را انجام می‌دهد اما از توصیف مرگ سه پسر دیگر نیز غافل نمی‌شود.
نوشتن کتاب سی سال طول کشید و همین مدت طولانی سبب شد است تا تغییراتی در شخصیت‌ها رخ دهد. چنان که در مونگارشو از دریاروندگان جزیره آبی‌تر، شخصیت مندل، به نسبت مندل در نام تمام... متفاوت است.

 سئوالی که ذهن مخاطب را می‌تواند درگیر کند این است که آیا این داستان واقعیت دارد یا نه؟ این سئوال وقتی در ذهن مخاطب پررنگ‌تر می‌شود که نویسنده در صفحه آخر عکس پدر خودش را قبل و بعد دارالفنون چاپ می‌کند و نیز در کتاب از باسی نامی یاد می‌کند که مخاطب می‌داند که عباس را باسی صدا می‌کردند.

دین و مناسک دینی از مضامین تکرار شونده در آثار عباس معروفی است. در این اثر به سیاق دیگر آثار نویسنده دینداری عوامانه مورد ریشخند قرار می‌گیرد و شخصیت شاخص این قماش ملایی مفت‌خوری است که در نهایت دختر همین ملا، فرزند آخر داور را بدبخت می‌کند.
معروفی از سوی دیگر سمبل دینداری درست و خداباور را نیز در داستان خود مورد غفلت قرار نمی‌دهد و تحت شخصیت میرزاحسن این قشر را هنرمندانه به تصویر می‌کشد.

بی‌شک کتاب ارزش یکبار خواندن را دارد و اگر آن را حاصل سی‌سال تامل، تعمیق و بازنویسی نویسنده بدانیم لزوم خواندن آن بیش از پیش ضروری است.