دوران کودکی . داستان زندگی خود ماکسیم گورکی ، نویسنده روس است و نخستین کتاب از داستان سه گانه ای (تریلوژی) است که دو قسمت دیگر آن در جستجوی نان و دانشگاه است. نویسنده به خاطرات اولین سالهای حیات خود در میان مردم پرداخته است. دچار بدبختی و فقری است که موجد پست ترین تمایلات است. میان پدربزرگی خشن و پرخاشگر و سبع، که می خواهد او را به سبک قدیم تربیت کند، و مادربزرگی مهربان و پرهیزگار، به سر می برد. خانواده در وحشت از پیرمرد به حیات ادامه می دهد و او هم بی دریغ زن و بچه هایش را به باد کتک می گیرد. تنها لحظات آرام وقتی است که پدربزرگ در خانه نیست. آنگاه است که همه خانواده به شادی و پایکوبی می پردازند، مشروب می نوشند، مادربزرگ می رقصد، و به بچه ها شیرینی و شربت داده می شود. اما اغلب، خاطرات تلخ است که افکار نویسنده را به هم می ریزد. خاطره عمویی که زاری می کند، چرا که زنش را آنقدر زده که بر اثر ضربات مشرف به موت است. تنها یکی از دوستان آلیوشا، پسرکی کولی، مورد علاقه پیرمرد است که او هم به شکل خدعه آمیزی بر اثر حسادت به دست عمه های آلیوشا کشته می شود. آتش سوزی عظیمی همه را خانه خراب می کند و موجب جدایی خانواده می شود... پسرک کم کم بزرگ و شیطان تر می شود و از اینکه پدربزرگش کمتر از سابق او را کتک می زند دچار حیرت می شود. پسرک عاشق کوچه است. چشمش کم کم به زندگی باز می شود، بی آنکه راز غمی که او را فراگرفته برایش فاش شود. بدبختی همچنان بر مردم بیچاره سنگین و سنگین تر می شود و پیرمرد باید اموالش را با بچه ها قسمت کند. کاملاً فقیر و خسیس می شود. مادر آلیوشا می میرد و پسرک نوجوان باید به دنبال چوب جمع کردن برود. داستانسرای ما کم کم متوجه می شود که دهقانهای روس از بس ناملایمت و بدبختی کشیده اند، کم کم به رنج خویش عادت کرده اند و حتی به آن علاقمندند. وقتی هم که فاجعه ای بزرگتر از گذشته پیش می آید، آن را چون حادثه و وسیله ای برای تفریح در زندگی محقر خود تلقی می کنند و «بر چهره ای خالی، جای چنگ زینتی به شمار می رود». زندگینامه های نویسنده به حق در آثار گورکی مشهورترین آنهاست، و در میان آنها دوران کودکی مسلماً شاهکار نویسنده به شمار می رود و بازپردازی غم آور طبقات فقیر و بدبخت روسیه در اواخر قرن نوزدهم است.