سفر به ضد زن ترین دنیای ادبیات
خانوم «مارگارت اتوود»، نویسنده، شاعر، فعال سیاسی و فمینیست معروف کانادایی یکی از سیاه‌ترین، آزاردهنده‌ترین، نفس‌گیرترین و محبوب‌ترین رمان‌های «ضد آرمانشهر»ی دنیا را نوشته که آنقدر در دنیا فروخته و دست به دست شده و اقتباس سینمایی و تلویزیونی پیدا کرده و در فهرست‌های متعدد نویسنده‌ها و ویراستار‌ها و شخصیت‌های معروف کتابخوان قرارگرفته که صرفا نوشتن همه‌ی این‌ها از حوصله و توان این مطلب و نگارنده‌ی آن خارج است. 
داستان با کتاب «سرگذشت ندیمه» در سال 1985 شروع شد و توانست به سرعت واژه‌ی جدیدی در اذهان کتابخوان‌های دنیا اضافه کند، «گیلیاد».
«گیلیاد» همان جایی ست که ما امروزه به نام «ایالات متحده‌ی آمریکا» می‌شناسیم و این روزها با اخبار انتخاباتش و نبرد فیل و الاغشان همه‌ی ملت را خفه کرده است. در آنجا این نظام فعلی آمریکا با انقلابی که بیشتر شبیه کودتاست کله پا می‌شود و حکومت می‌افتد به دست «بنیادگراهای مسیحی». 
از اینجا به بعدش را چشمتان روز نبیند. ضد آرمانشهری که خانوم اتوود خلق کرده‌اند اگر ترسناک‌تر از نسخه‌های هم ژانر خودش مثل 1984 از مرحوم «جورج اورول» یا «دنیای قشنگ نو» از مرحوم «آلدوس‌هاکسلی» نباشد، کمتر هم ترسناک نیست. هرچند که الآن هرچه با خودم مرور می‌کنم این یکی ترسناک‌تر است. 
سرگذشت ندیمه ضد آرمانشهر و تراژدی است و داستان ندیمه‌ای ست از دنیای گیلیاد که سرگذشتش را می‌گوید. 
اما گیلیاد و وحشت‌هایش و داستان بر می‌گردند به تضییع حقوق زنان. بالاتر هم گفتم خانوم اتوود فمینیست حسابی معروف و اسم رسم داریست و خلاصه از کوزه همان برون طراود که دراوست. 
زنان در گیلیاد از آموزش خواندن و نوشتن محروم شده و چه خوششان بیاید یا چه نیاید طبقه بندی می‌شوند در چند دسته. «همسران فرمانده‌ها»، «مارتاها»، «عمه‌ها»، «زنان اقتصادی» و دست آخر «ندیمه‌ها». جامعه‌ای ساخته شده که بسیار منسجم است، جنگجوست، منظم است و خلاصه همه چیز سرجای خودش است.
راوی داستان «ندیمه‌ی فِرِد» است که سعی می‌کند خاطراتش را روی نوارهایی ضبط کرده و از گیلیاد به کانادا قاچاق کند و زمانی که خواننده با این روایت از فردی در پایین‌ترین قسمت هرم طبقاتی جامعه روبه رو می‌شود در می‌یابد اوضاع آنطوری هم که گیلیاد سعی می‌کند جلوه دهد نیست. 
کتاب تراژدی‌ست، از آن درست و حسابی‌هایش و تا دلتان بخواهد تلخ است. اما این حرف مرا به عنوان ضعف تلقی نکنید و از آن دوری نجویید که آن موقع قطعا از زیان کننده‌گان خواهید بود. بالاخره جامعه‌ای که رو به قهقرا می‌رود و نویسنده‌ای که سعی دارد هشدار دهد، چاره‌ای جز خلق فضاهایی سیاه و افسرده نداشته و ندارد. کتاب حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد و اگر کمی‌تاریخ قرن بیستم اروپا خوانده باشید به راحتی در می‌یابید که کار کاملا علمی‌ست و با تخیل صرف نوشته نشده است.
مثلا نوع قبضه کردن حکومت را در گیلیاد که خواندید نگاهی بیاندازید به این که نازی‌ها و در راسشان «آدولف هیتلر» چگونه در دهه ی 30 میلادی آلمان را بلعیدند و نتیجه اش شد همانی که خودتان می‌دانید. اگر نمی‌دانید نتیجه اش چه شد و سن شما هم از 15 گذشته است باید بگویم «برگ‌هایم» و البته صد آه و واویلا به حال ما و نظام آموزشی‌مان. 
بگذریم.
34 سال بعد خانوم نویسنده کتاب دیگری را به ناشر سپرد به نام «وصیت‌ها». که در ایران هم به تازگی ترجمه شده و می‌توانید تهیه‌اش کنید. 
کتاب در همین زمان خودمان جریان دارد و متاسفانه گیلیاد مخوف و آدم‌هایش هم هنوز سرپا هستند. اما راوی داستان دیگر آن ندیمه‌ی کتاب قبلی نیست. باز هم به صورت خاطرات و یادداشت‌ها نوشته شده است و حال‌وهوای همان کتاب قبلی را برای خواننده تداعی می‌کند. اما روایت روی دوش چند نفر دیگر می‌گردد که خواننده حتما و حتما «عمه لیدیا» را خوب و درست‌وحسابی از کتاب قبلی یادش هست.
این به یاد آوردن را تا آنجایی که بنده پرس‌وجو کردم در همه‌ی کسانی که خوانده بودند شایع و مشترک بود. البته اقلیتی نه چندان محدود هم داشتیم که نه تنها خوب یادشان بود که شب‌ها کابوس «عمه لیدیا » هم می‌دیدند.
 از جسارت نویسنده همین بس که روایت را روی دوش یکی از سیاه ترین آدم‌های تاریخ ادبیات می‌گذارد و اجازه می‌دهد او هم قدری داستان بگوید. از سوی دیگر نویسنده داستانی خلق می‌کند که ضرب آهنگ خوبی دارد و هیچ کجایش خواننده را کسل نمی‌کند و بسیار راحت می‌توان با داستان همراه شد و اگر سرعت مطالعه‌ی متوسطی داشته باشید حدودا در دو روز کتاب را می‌خوانید. 
تقسیم کل داستان روی دوش چند راوی و دیدن کلیت وقایع با چندین و چند دیدگاه متفاوت هم از جذابیت‌های دیگر داستان است که نویسنده توانسته با تدوین کردنی ستودنی آن را ارتقا هم بدهد و همه‌ی داستان‌ها را عملا با هم و همزمان پیش ببرد.
من آنقدری که بلد بودم از این دو کتاب‌ ستودنی تعریف کردم و سعی نمودم خواننده را تشویق کنم به خواندنشان.
        

          کتاب سه روایت در هم تنیده  به صورت اول شخص دارد. سه زن که اسیر فضای برساخته از گیلیاد هستند. نویسنده این قدرت را دارد که با هر سه ی آنها ما را همراه کند. جید، اگنس و عمه لیدیا. بین این سه نفر ماجرای عمه لیدیا و طریق تبدیل شدن از یک آدم معمولی به یک عمه ی شکنجه گر جالبتر بود. چندان توضیح بیشتر نمیدهم تا ماجرا را لوث نکنم همینقدر بگویم که توصیه میکنم بخوانیدش مخصوصا اگر سرگذشته ندیمه را خوانده یا دیده باشید. 
به امید آزادی انسانها، از گیلیاد واقعی.
        

          کتاب وصیت‌ها (وصایا/اعترافات/شهود/شواهد) پس از سالها در ادامه‌ی کتاب سرگذشت ندیمه نوشته شده. اولین چیزی که نظر من رو جلب کرد جلد کتاب بود، اون نیمه‌ی قرمز پوش الان سبزپوش شده... اما داستان کتاب تشکیل شده از نوشته‌های سه نفر، عمه لیدیا که نوشته‌هایی رو مخفیانه می‌نویسه برای اینکه شاید در آینده پیدا و خونده بشه، این نوشته ها چیزی شبیه به اعتراف و سرگذشت هست. عمه لیدیا یکی از سران حکومت گیلیاد در بخش ساماندهی به وضعیت زنان و در واقع رئیس عمه‌هاست. عمه لیدیا در نوشته‌هاش از قبل از تشکیل حکومت گیلیاد نحوه‌ی پیوستنش به این حکومت تعریف می‌کنه تا هدفش و کارهایی که طی این سالها انجام داده و الان انجام میده، این اتفاقات سیر زمانی خطی نداره و مدام به حال و گذشته سفر می‌کنه. نفر دوم که نوشته‌هاش رو تحت عنوان گزارش شاهد می‌خونیم اگنس هست. دختری که کودکی خودش رو در ابتدای حکومت گیلیاد پشت سر گذاشته اگنس مادر مریضی داره و پدرش از فرماندهان هست. پس از مرگ مادرش و رو شدن واقعیت‌هایی از زندگیش در حالی که همسر جدید پدرش در تلاش برای شوهر دادن اون هست توسط عمه لیدیا به اردواهال، مکان زندگی عمه‌ها وارد میشه. و البته قبل از اگنس، بکا، دوست اگنس که پس از اینکه شوهری براش پیدا شده بود خودکشی ناموفقی داشت، به اردواهال منتقل شده بود و بنابراین اگنس و بکا با هم هم‌اتاق میشن. و نفر سوم که شاهد بعدی هست، دیزی، دختری که در کانادا زندگی می‌کنه و اون هم با گیلیاد ناآشنا نیست تا جایی که در تظاهراتی بر ضد حکومت گیلیاد در کانادا شرکت می‌کنه بر خلاف نظر پدر و مادرش که شدیداً از اون مراقبت میکردند. برای جلوگیری از اسپویل به همین میزان تعریف داستان بسنده میکنم. کتاب از نظر روایی سبک متفاوتی از سرگذشت ندیمه داره  و میشه گفت ساده تر و روان‌تره. کتاب برای من جذاب بود هر چند انتهای کتاب عجله مشاهده میشد.ه
        

          بسم الله الرحمن الرحیم

بیست و هشت سال و نه ماه ، کمتر از حبس ابد اما سخت تر از اعدام.

پنج ماه خوندن چهره پنهان رو کش دادم، نه به این دلیل که دوستش نداشتم( که عجیبه ) و نه به این دلیل که متن ملال آوری داشت، نه. راستش دوست نداشتم تموم بشه، می خواستم ازش یک کتاب بالینی بسازم، کتابی که شب به شب بهش ناخونک می زنم و مطمئنم حالا حالاها قرار نیست تمومش بشه و قضاوت کردن درباره اش رو هی عقب و عقب تر میندازم.

چهره پنهان یا گریس دیگر دلخواه ترین کتاب تا به این لحظه( بعد از آدمکش کور) از نویسنده ناموردعلاقه ام مارگارت اتووده.

کتاب درباره دختری به نام گریس مارکزه که در سن شانزده سالگی متهم به همدستی در قتل تامس کینر( اربابش ) میشه. در یک قدمی اعدام حکمش به حبس ابد تغییر میکنه و همه چی در همون نقطه آغاز و پایان می یابد.
داستان گریس متفاوت تر یا  جذابتر از زندانی های دیگر نیست، حتی خود گریس هم آدمی نیست که بخواد  تظاهر به چیزی کنه که نیست. سوال پیش میاد که چه چیز این کتاب جذابه؟
هیچیش. حتی اهل توصیه کردنش هم نیستم اما دلم میخواد درباره اش حرف بزنم.

پ ن1:بعد از چندبار دیدن مجموعه کوتاهش و یکبار خوندن کتابش گره اصلی داستان برای من باز نشد. آیا گریس واقعا دست به کشتن نانسی زد یا نه؟ ایا واقعا چیزی یادش نبود؟ بالاتر از اینها، ایا واقعا کار مری بود؟ جواب این سوالها رو هیچ کس جز خود گریس نمیدونه که باید بگم همچین شخصی واقعا وجود داشته و داستان بر اساس واقعیت بوده. منتهی این راز و جوابش همراه با صاحبش طوری از روی زمین محو شد انگار هیچ وقت وجود نداشته. پس دیدار من و گریس به قیامت، کنار رود خروشان جهنم در کافه زقوم.

پ ن2: بستگی داره شما چه نوع نگاهی داشته باشید، به چه چیزی؟ همه چیز. کتابهای مارگارت اهرم فشار خوب و ظریفی ان برای کسانی که میخوان سنگ فمنیسم یا زن ستیزی رو به سینه بزنن، خب من که مانع این عزیزان نمیشم فقط باید دقت کنید که این کتاب مربوط به چه دوره و چه کشورهایه. 
گریس از بچگی تا وقتی که از زندان ازاد شد مورد آزارهای متفاوتی قرار گرفت، جسمی، جنسی، روانی و هر مدل آزار دیگه ای که از دست بشر ساخته است. ایا فکر میکرد حقشه که ازار ببینه؟ برعکس، با وجود اینکه یه دختر فقیر از کف جامعه مهاجر بود اما شرافتش براش مهم بود. هر چند خودشم گاهی دخیل بوده در لکه دار شدنش که خب این بحث مفصلی داره که از این مقال خارجه.

پ ن3: کتاب اصرار داره که بر اساس علم و مباحث روز روانشناسی و روانپزشکی پیش بره اما راستش شخصیت گریس و اعتقادات مذهبی خرافیش به قدری قدرتمند بودن که همه اینها رو تحت شعاع قرار می دادن. برای من که لذت بخش بود، چون فارغ از اینکه چقدر چیزای که بهشون اعتقاد داشت درست یا غلط بودن باعث اون نگاه جالبش به زندگی و رک گویش شده بود. 

پ ن4: دکتر جردن شخصیتی که برای کشف رازهای گریس اومده بود نقطه مقابل گریس بود. به نظر من مردی فاقد پیچیدگی اومد ، تا یک جای حتی ساده لوح . از اینکه گریس اون رو درگیر داستان خودش کرد و باعث سردرگمی و تلاشش برای کشف حقیقت شد خیلی خوشم اومد، دروغه اگه بگم خندم نمی گرفت به واکنشهای ساده دلانه و حمایت گرایانه اش. مرد نگون بخت.

پ ن5: یکم درباره شخصیتهای دیگه حرف بزنم، مری ویتنی تجسمی از جوانی و انقلاب کانادایی هایِ اون دوره بود که توسط طبقه بورژوا فریب خورد و در حالی که از درد به خودش می پیچید در خون خودش غرق شد و مرد. می بینید چه تمثیل قشنگ و زیبایه؟ حالا این روح سرکش سعی میکنه یقه صمیمی ترین دوسش ( گریس رو) بگیره و جاش رو بگیره. گریس به نظرم نماد طبقه فرودستیه که سرش به کار خودشه و ظلمهای که بهش میشه رو روا نمی دونه اما دیدگاهش واقعگرایانه تر از این حرفاست که خودش رو فریب بده و زندگی ( با عرض معذرت) سگی اش رو با ارمانهای والا عوض کنه.
شما تصور کنید چه کشمکش شخصیتی در درون این شخص به وجود میاد وقتی دو روح در یک جسم لونه کردن.( خنده شایطانی)
جرمیا دوره گرد، یه متلون متغلب اما مهربون و شیرین که تنها شانس گریس در زندگی نکبتش بود و هر جا که گریس فکرش رو نمی کرد سروکله اش برای کمک کردن به گریس پیدا میشد.

پ ن6: کتاب صحنه زیاد داشت ولی خیلی واضح نبودن( نمیدونم سانسور یا چی ولی من این مدل توصیفات رو فقط توی کتابهای اتوود دیدم) بیشتر بر افکار و تمایلات اون افراد چرخ می خورد.

اگر تا ته این یادداشت همراه من بودید خیلی ازتون متشکرم و باید بگم دیدن مجموعه آلیاس گریس که دقیقا از روی هم کتاب ساخته شده( با کمترین تحریف موجود) میتونه جایگزین بهتری برای خوندن این کتاب باشه.
        

          شروع کتاب تا حدود یک پنجم کتاب جذاب نبود برام اما بعد از اون عالی بود و سریع خوندم