یک داستان تکراری رو چند بار میشه خوند؟
جواب یک عدد نیست. پاسخ درست اینه که بستگی به نوع روایت داره.
رستم و سهراب احتمالا معروف‌ترین داستان در میان ایرانی‌هاست. داستانی که همه‌مون ذره ذره‌شون رو می‌دونیم. داستانی که شاید دیگه دلمون نخواد بخونیم و بشنویم اما...
اما بیضایی با چنان زبان شیوا و استواری روایتش کرده که وقتی کتاب رو باز می‌کنی، تا موقعی که به صفحه‌ی آخر نرسیدی ازش جدا نمیشی. مایه‌های ضد جنگ هم داره که در داستان شاهنامه نیست و بیضایی خودش به داستان اضافه کرده. یا شاید هم در شاهنامه هست و من هرگز به این دقت نگاهش نکردم.
این داستانی است پر از آب چشم.
پر از دیالوگ‌های فوق‌العاده و صحنه‌پردازی‌های جذاب.
این شاهکاریه که از روی یک شاهکار دیگه آفریده شده.
صد البته که بهش نقد هم دارم وگرنه امتیاز کامل رو می‌دادم. 😊
اول این که به نظرم این نمایشنامه قابلیت اجرای صحنه نداره. یعنی اگر بره روی صحنه حیف میشه.
دوم این که به اندازه‌ی سیاوش‌خوانی که اتفاقا اون هم برگرفته از شاهنامه است جذاب نبود.
سوم این که آقااااااااااااااااا چرا تهمینه رو میاری بالای سر سهراب؟!
        

          بهرام بیضایی در این اثر، چند دقیقه آخر عمر سهراب را در ۱۲۲ صفحه نوشته و شما احتمالا چنان بخوانیدش که انگار سریالی می‌بینید که نمی‌دانید پایانش چیست! در نگارش او، در نثر دقیق و پخته او، در دیالوگ‌نویسی‌هاش، در شخصیت‌پردازی‌هاش... مبهوت می‌مانید! 

با اینهمه ۲۳ صفحه آخر همه مونولوگ‌های تهمینه است که طولانی بودنش به چشم می‌آید و اگر نثر مرا با خودش نمی‌کشید، قید تمام کردنش را می‌زدم! 
        

          ببخشید خانم توکلی. که اینقدر دستم موند :(
مرسی نرگس، واسه پیشنهاد :)
        

          خارهای زهردار هرز تیغ‌زار

دائرةالمعارف‌ها و کتاب‌های درسی به ما می‌گویند حماسه‌ها نوشته می‌شوند تا هویتی برای ملتی خلق کنند، تا حس پیوند معناداری ایجاد کنند بین آیندگان (لاجرم آنان که از سرچشمه‌ی بکر هویت دورافتاده‌اند؛ فرزندان) و نیاکان (سرآغاز و خاستگاه معنا و هویت؛ پدران). درست به همین دلیل ظاهراً تنها راه این است که همواره ملت «ما» پیروز نبردهای خونبار با دشمنان باشند (که حماسه‌ها در تأکید بر درنده‌خویی‌شان، آنها را تا سرحد دیوان خونخوار به درون ظلمت می‌فرستند). اما اگر فقط یک دلیل داشته باشیم تا فردوسی را جزو حماسه‌سرایان بزرگ جهان قرار دهیم، دلیلی درست عکس اینهاست: بزرگترین لحظات حماسه‌های فردوسی درست حمله‌ای است به منطقی که هویت پاک نژاد ما را قرار است تضمین کند. فردوسی بزرگترین پهلوانش، رستم، را درست همچون شرورترین خودکامه‌اش ترسیم می‌کند، یعنی ضحاک: اینها هردو خون جوانان را می‌ریزند. بیضایی به فراست تمام مولفه‌های تراژیک این حماسه را بیرون می‌کشد: پهلوان هم همچون شاهنشاه، درست به واسطه‌ی قدرت مطلق خود است که خود را ازپادرمی‌آورد. آیا وطن همیشه پدری نیست که پسر می‌کشد؟! رستم وطن را حفظ می‌کند اما به قیمت پسرکشی. آیا شکوه نیاکان نیست که کابوس آیندگان است؟ چرا کاووس از پهلوان می‌خواهد در راه وطن خانواده‌اش را بکشد و رها کند؟! کاووس؟ شاه؟ صاحب فره‌ی ایزدی؟ گره تراژیک داستان درست همین‌جاست: اگر رستم سهراب را نمی‌کشت، ایران شکست می‌خورد. بیضایی در همین نقطه این متن مقدس (!) را واسازی می‌کند: متن بنیانگذار سلطنت، خود یکسره بیانی است از نفرت رستم از شاه و شاهی که خود دانسته پهلوان را بدل به سلّاخ فرزند خود می‌کند. وطن‌پرستی و شاه‌پرستی رستم حاصلی جز مرگ فرزند ندارد، درست همانطور که باستان‌پرستی حاصلی جز قتل آیندگان ندارد. و متن سرانجام ما را با ناسازه‌ی تراژیک شگرفی رها می‌کند: چگونه باید از کسی که پسرش را کشته انتقام گرفت؟ (پارادوکس تراژیک: درست مثل اودیپوس، که می‌پرسید “چگونه باید از تقدیری بگریزم که خود تجسم آن هستم؟”). باید داغ فرزند را بر دلش نشاند. گناه و پادافره همچون نوار موبیوسی بدل به دو روی یک سکه می‌شوند. بیضایی از مرزهای حماسه به مرزهای تراژدی نقب می‌زند. آیا هراس‌آورترین بخش داستان شکوه شاهان وطن، این نیست که پهلوان محافظ آنها خود چنین هیولای فرزندخواری است که از او کینه دارند؟ خارهای زهردار هرز تیغ‌دار، کینه‌ی شاهان.
        

          یکی دیگه از آثار بیضایی بزرگ که از اثر جاودانه تاریخ یعنی شاهنامه گرفته شده. داستان رستم و سهراب
قصه بعد از خنجر خوردن سهراب شروع میشه و مویه ها و ناله های رستم و تعجب بقیه دلاوران ایرانی رو روایت می کنه.
از دلایل ندادن نوشدارو توسط کی کاووس هم توی اثر سخن گفته میشه و تقریبا درونیات کاراکتر ها رو بیان می کنه.
شاید دلیلم برای دادن ستاره پایین تر به این اثر این باشه که نمایشنامه باید برای اجرا نوشته بشه ، گرچه به خودی خود یک اثر ادبی خود بسنده ست اما این اثر برای اجرا کمی ثقیله ، مخصوصا با این نثر و زبانی که بیضایی استفاده کرده ، کمی ارتباط گرفتن باهاش مشکل میشه .
این اثر رو جز خود بیضایی کسی نمیتونه اجرا کنه .