یادداشت‌های احمدرضا شهیدی (6)

          صدام، دیکتاتوری از جنس خاورمیانه که یتیم متولد شد و یتیمانه به پای دار رفت.
صدام حسین در حال و هوایی متولد شد که در اطرافیانش افکار پان‌عربیستی و ضدبریتانیایی پررنگ بود. تحت تاثیر کودکی سخت و رقت‌باری که داشت در بزرگسالی دست به جنایت‌ها و پاک‌سازی‌های عظیمی زد. نظامیان و افسران را به دلیل اینکه در نوجوانی اجازه ورود به دانشکده افسری پیدا نکرد همیشه با نگاه منفی می‌نگریست. با تاثیر از دایی خودش که او را بزرگ کرده و نوشته‌ای دارد به نام «سه چیز که خدا نباید می‌آفرید: یهودیان، ایرانیان و مگس.» هرگز با ایران سرِ سازگاری پیدا نکرد. صدام در دوران زندگی خودش سه کودتا را دید و متوجه شد که چرخه خشونت میلیتاریستی را باید سرکوب کرد؛ در نتیجه تشکیلات امنیتی و پلیسی شدیدی در حلقه نزدیک به خودش ایجاد کرد. صدام همان مجنونی‌ست که پس از هشت سال جنگ با ایران و نابودی رفاه و توسعه عراق دو سال بعد جنگ دیگری را با کشور کویت آغاز کرد و این شروعی بود برای تحریم بین‌المللی و به قهقرا بردن عراقی که روزگاری با ملی‌شدن نفت و ثروت هنگفت به پیشرفت‌های صنعتی و تکنولوژی دست یافته بود. اما برای صدام هر چیزی تنها در تثبیت و تداوم قدرت خودش معنا داشت و نه بیشتر.
صدام در روابط خویشاوندی و خانوادگی هم دچار تنش بود و با داشتن پسری به نام عُدَی زندگی آرامی نداشت. صدام آن‌چنان تفکرات عشیره‌ای و تعصبانه‌ای داشت که دو داماد خود-که پسرعموهای صدام بودند- را نیز به دلیل فرار به اردن به قتل رساند و دو دخترش را از خود راند. صدام شخصیتی که بر اساس دوران کودکی‌اش پرورش یافته‌ بود به هیچ شخصی اعتماد نداشت و با تفکرات متوهمانه کاخ‌ها و زیرزمین‌ها و پناهگاه‌های متفاوت ساخت و به گونه‌ای زندگی می‌کرد که محل سکونت و خوابش غیرمنتظره و نامشخص باشد.
دهه پایانی عمر صدام با درگیری‌های عمیق بین‌المللی همراه است که توضیح آن در اینجا مناسب نیست اما کان کاگلین، نویسنده کتاب با اسناد و مدارک مختلف و نگاه جامع از تاثیرات غربی‌ها برای تولید سلاح‌های غیرمتعارف تا درگیری‌های دیپلماتیک و نظامی با کشورهای غربی-به ویژه آمریکا- بیان کرده است و جناب آقای اشتری با ترجمه‌‌ی زیبایشان خواندن آن را لذت‌بخش کرده‌اند.
        

          توهمِ توطئه مسئله‌ای که در زندگی هر ایرانی‌ای جاری است؛ چه در اندیشه و فکر خودش یا در اطرافیان و خویشاوندانش...
*
کتاب مذکور شامل سه مقاله از سه نویسنده برجسته‌ی مقیم خارج می باشد که با مقدمه قابل تأمل و توجه، کتاب جامع و مناسبی در باب تئوری توهم توطئه است.
در کتاب هم علت‌های توهم توطئه و هم معلول‌های توهم توطئه شرح داده می‌شود؛ به عبارت دیگر علاوه‌بر اینکه به پیش‌زمینه‌های تاریخی، فرهنگی و سیاسی پیدایی و ایجاد تئوری توهم توطئه در عوام و خواص جامعه ایران توضیح داده شده است، پیامدها و کارکردهای ایمان به تئوری توهم توطئه بر مسائل سیاسی و اجتماعی ایران نیز بیان گردیده است.
*
یکی از ارزشمندترین کتاب‌هایی که در مطالعاتم داشتم این کتاب بسیار مفید بود، چه بسا که از مخالفان سرسخت عوام گویی های وهم آلود"همه چیز زیر سر انگلیس است" می‌باشم و برای چارچوب‌بندی و منسجم‌کردن افکارم راهگشا و کاربردی بود.
*
برای هر فرد ایرانی اعم از مخالف و موافق این مسئله، باید این کتاب خوانده شود تا نه به این طرف بام "کار کار انگلیسی هاست" بیفتیم و نه به آن طرف بام "تمام سرنوشت تاریخ ایران در دست ایرانیان بود"...
        

          کتاب پیش‌رو به عنوان یکی از جذاب‌ترین کتاب‌هایی‌ست که به دست گرفتم و ملغمه‌ای از علاقه‌مندی‌های من که یک‌جا جمع شده‌اند.
کتاب، نثری ادبی و زیبا دارد که با گذشت زمان و در دست گرفتن کتاب، اُنس می‌گیرید و لذت می‌برید. نادر میرزای قاجاری که از شاهزادگان اهل قلم و رنجورِ دورهٔ ناصری است تاریخ، آشپزی و شعر را یک‌جا جمع کرده و چنین اثری آفریده است. 
برای بیان استفاده از هر غذا در فصل مشخص از شعر کمک می‌گیرد و با اصول طب سنتی خوراک‌ها را با نگاه سردی و گرمی توصیف می‌کند. از تاریخ خودنوشته نادرمیرزا باخبر می‌شوید، غذاهای اختصاصی نقاط مختلف ایران به ویژه مازندران و آذربایجان و حتی فرنگستان آشنا می‌شوید و به دنیای آبگوشت‌ها و خورش‌ها و آش‌ها می‌روید.
رساله، برای ایرانیِ امروزی، واکاوی ریشه‌های خوراک است.
----
پژوهش و تلاش خانم نازیلا ناظمی چنین زیبا و دقیق، کاری ستودنی است که علاوه‌بر محققان، علاقه‌مندان و دوست‌داران آشپزی و ادبیات را نیز مهمان این رساله کرده است.
        

          از زمانی که کتاب «انسان خردمند» یووال نوح هراری را خواندم، بخشی از کتاب شامل انقلاب کشاورزی و اهلی کردن غلات می‌شد؛ بر خلاف ذهنیت قبلی‌ام به انقلاب کشاورزی حمله و انتقادی می‌دیدم که سردرگمی عجیبی ایجاد می‌کرد و باعث شد به موضوع کشاورزی و ایجاد تمدن و تاثیر خوراک بر تاریخ بیشتر توجه کنم. 
«خوراک و تاریخ» تام ستندیج اثر دیگری از نویسنده «جهان در شش لیوان» است که پادکست بی پلاس خلاصه ای از آن را منتشر کرده است.
کتاب از نحوه زندگی انسان های نخستین که به صورت شکارچی-گردآورنده بودند تا نخستین خوراک های شالوده تمدن ساز یعنی غلات(برنج، ذرت، گندم) که باعث انقلاب کشاورزی و یک‌جانشینی و در نتیجه ایجاد اولین تمدن های انسانی گشت، آغاز میکند. سپس به تاثیر خوراک در ایجاد اتوریته و اقتدار و اثرگذاری بر روی اساطیر توضیح مختری می‌دهد و به دوران جذاب میانه تاریخ می‌آید؛ دورانی که قلب اقتصاد و تجارت در اقیانوس هند است و مارکوپولو و جاده های ادویه و ابریشم شرق و غرب را به هم پیوند می‌دهند و تاثیرات اساسی و حیاتی بر روی رفتارها و تصمیمات سیاسی به دلیل موقعیت ژئوپولتیکی هر کشور می‌گذارد.
می‌بینیم که بعد از فتوحات اعراب و اتحاد سرزمین های گسترده باعث پیدایی «پرده‌ی اسلامی» برای اروپاییان شد تا هزینه‌ی بیشتری برای دسترسی به محصولات اعجاب انگیز هندوستان و آسیای شرقی یعنی ادویه، بدهند؛و همین دور زدن پرده زمینه ساز تلاش اروپاییان برای ایجاد راه های ارتباطی جدید و ارزان تر گشت و همچنین شیوع طاعون مرگبار در قرن چهاردهم...
از این‌ها گذشته نویسنده در فصل های بعدی به تبیین تاثیر خوراک در ایجاد «عصر اکتشافات جغرافیایی» و شروع استعمارات کشورهای اسپانیا، پرتغال، هلند و بریتانیا می‌پردازد و کریستف کلمبوسی که هیچوقت پس از کشف قاره امریکا به دستیابی هند از طریق مسیر غربی کوتاه نیامد و اصرار می‌ورزید که به سرزمین ادویه دست یافته است.
کشف قاره آمریکا و واردات ذرت و کشت نیشکر در آمریکا و استعمار از آن در قرن های هفدهم و هجدهم باعث گشت جمعیت جهان به صورت باورنکردنی چندین برابر بشود و قحطی و گرسنگی در نگاه اندیشمندان ترسیم شود اما انقلاب صنعتی انقلابی بود که هیچکس در ذهنش تصور نمی‌کرد.
در دو فصل نهایی نیز به دوران قرن بیستم و عصر حاضر می‌پردازد که اشاراتی به قحطی های وحشتناک شوروی و چین، و همچنین جنگ سرد آمریکا و شوروی دارد که زمین بازی‌شان و قدرت نمایی‌شان در برلین غربی توسط خوراک انجام می‌گرفت
و عصر حاضری که به مسائل زیست محیطی و کمبود غذا برای انسان های بر روی کره زمین و جمعیت شناسی اشاره دارد.