یادداشت آروشا دهقان

        یادگار زریران یکی از کهن‌ترین نمایشنامه‌های ایرانیه که در دوره‌ی ساسانی نگارش شده اما از ویژگی‌های داستان مشخصه که اصل اون پارتی/اشکانی بوده. احتمالا این داستان در زمان اشکانی سینه به سینه و توط گوسان‌ها نقل می‌شده. نام راوی اصلی داستان مشخص نیست. این داستان در شاهنامه‌ی هم هست؛ در قسمت‌هایی که دقیقی پیش از فردوسی به نظم درآورده و فردوسی در شاهنامه‌ی خودش گنجانده. البته چیزی که در شاهنامه اومده با یادگار زریران تفاوت‌هایی داره ولی چندان از هم دور نیستند و میشه حدس زد که متن در خداینامه‌ها هم نوشته شده بوده و دقیقی در کنار یادگار زریران از مطالب خداینامه‌ها هم استفاده کرده. 
داستان، داستان سفر زرتشت سپیتمان به دربار گشتاسپ کیانی و پذیرش دین زرتشت توسط شاه و درباریانشه. وقتی خبر به ارجاسب، پادشاه خیونان، می‌رسه نامه‌ای به گشتاسپ می‌نویسه و او رو از پشت کردن به راه نیاکان و دین پیشین می‌ترسونه و در نهایت تهدید به جنگ می‌کنه. گشتاسپ و ارجاسب وارد جنگ میشن و تراژدی این نمایشنامه که شرح دلاوری زریر (برادر گشتاسپ) و پسر نوجوانش رو هم در خودش داره آغاز میشه. شخصیتی که ممکنه در این نمایشنامه براتون آشنا باشه، اسفندیاره که همون مرد رویین‌تنِ اساطیر ایرانه. 
در تصحیح ماهیار نوابی، علاوه بر متن پهلوی و ترجمه و آوانویسی اون، بند به بند داستان با مطلب شاهنامه سنجیده شده که بسیار جالبه. با توجه به این سنجش به نظر می‌رسه که بیشتر اختلاف شاهنامه و یادگار زریران به خاطر شکل روایت اون‌هاست؛ در سروده‌ی دقیقی جنبه‌ی نمایشی قوی‌تره در حالی که یادگار زریران یک سوگنامه است و جنبه‌ی تراژیک اون بیشتر از جلوه‌ی نمایشی و وصف نبرد به چشم میاد.
یادگار زریران کتاب بسیار تاثیر گذاریه از شرح دلاوری ایرانیان و البته برای اون‌هایی که میگن واژه‌ی «ایران» رو رضا شاه ساخته هم باید جالب باشه چون ده‌ها بار نام ایران تکرار میشه (در متنی که بیش از 1800 سال قدمت داره.) 😊