یادداشت 🎭 محمد رضا خطیب 🎬

        زیر پوست شهر...!

سال ها پیش ، حدودا ۱۲ سال پیش ، عده ای از دوستانم در مشهد تصمیم گرفتن که این اثر از بیضایی رو به روی صحنه ببرند و همین باعث شد که من نمایشنامه رو تهیه کنم ولی فرصت خوندنش رو پیدا نکردم تا امروز که به بهانه تقدیر از استاد بیضایی و انتشار نسخه ترمیم شده از فیلم " غریبه و مه " تصمیم بگیرم به سراغ این اثر برم. 

اثری که به نظرم یکی از بهترین نمایشنامه های نوشته شده ایرانی و شاید حتی بهترین اثر استاد بیضایی باشه ( با احترام به مرگ یزدگرد ) . 

چیزی که همیشه درباره بیضایی جلب توجه میکنه ، زبان پارسی شیوا و نثر جذابش در آثارشه که شاید گاهی خوندنش رو سخت میکنه اما اینجا بیضایی ، نثر و زبون کوچه و بازار جنوب شهر رو استفاده کرده و شخصیت هایی ساخته که اینقدر ملموس و واقعی اند که انگار هر روز داریم می‌بینیم شون. شخصیت هایی همپایه آثار غولی مثل چخوف ... 
بیش از همه شخصیت پردازی ، قصه خوب و نثر و لحن و زبان بیضایی در این اثر منو شیفته خودش کرد . 

افرا یا روز می‌گذرد،  نوشته بهرام بیضایی یکی از مهم‌ ترین و بحث‌ برانگیز ترین آثار نمایشی استاده که هم از حیث ساختار دراماتیک و هم از نظر مضامین اجتماعی ، سیاسی و تاریخی ، جایگاه ویژه‌ای در تئاتر معاصر ایران داره. این اثر اولین بار در اوایل دهه هشتاد به روی صحنه رفته که با استقبال ویژه ی مخاطبان و واکنش‌های متفاوت منتقدان رو به‌ رو شده‌.

نمایشنامه داستان چند روز از زندگی خونواده‌ایه که در نقطه‌ ای بحران‌زده از جامعه ایرانی به سر میبرن. محور داستان بر دختر جوونی به اسم افرا متمرکزه،  شخصیتی که همزمان بار سنت و مدرنیته ، فردیت و جمع ، گذشته و آینده رو به دوش نحیف خودش میکشه . افرا  از نسلیه که در میان فشار های خونوادگی و اجتماعی و حکومتی گرفتار میشه و امکان برآورده شدن  آرزوها و رویا هاشو  از دست میده. واقعا باید یک بار مقاله یا پستی مجزا درباره " زن در آثار بیضایی " بنویسم و منتشر کنم .

 نمایشنامه با طرح یک موقعیت به ظاهر خونوادگی شروع میشه و کم کم عمق پیدا میکنه و به بررسی تضادهای طبقاتی و بی‌عدالتی اجتماعی و بحران اخلاق و کمرنگ شدن امید در جامعه میرسه.

استاد بیضایی به‌ جای اینکه صرفا به روایت خطی داستان تکیه کنه ، روایت رو چند لایه میکنه . بعضی وقتها روایت در سطح درام خونوادگی باقی میمونه  و بعضی وقتها هم در پس‌ زمینه، تاریخ و سیاست و سرنوشت جمعی ایران ها پر رنگ میشه. این هم‌ نشینی لایه‌ های فردی و اجتماعی ، همون ویژگی همیشگی آثار استاد بیضاییه که اونو از خیلی از نمایشنامه‌ نویس های ایرانی  متفاوت کرده. 

بیشترین چیزی که در اثر باعث حیرت زدگی میشه،  شخصیت پردازی به شدت خوب اثره. شخصیت ها همونطوری که ویژگی فردی دارن ، نمودهای اجتماعی خوبی هم براشون میشه پیدا کرد . 
همه شون جذاب و خوب و درست نوشته و از کار در اومدن.

اثر به شدت قصه گو و درگیر کننده ست و حجم کم اثر هم میتونه باعث بشه که در یک نشست خونده بشه.  توصیه می کنم افرا رو حتما بخونید ، چون قطعا از خوندنش لذت خواهید برد.