یادداشت نوید نظری

        خواندن این کتاب و لذت از قلم زیبای آقای ابراهیمی یک بار دیگر نشانم داد حتی موضوعات عقلی و پیچیده‌ای مثل فلسفه و حکمت و رازهای نهفته عالم هستی هم داستان دارد. داستانی که فهمیدن آن کلید ورود به دنیای ناشناخته فلسفه و حکمت است. این اولین بار بود که زندگی یک عالم بزرگ را از زاوایه روایت و داستان می‌شناختم. تجربه تکرار ناپذیری نخواهد بود.
اما این تنها یک روایت ساده از زندگی یک فیلسوف نیست؛ بلکه سفری به درون دنیای پر از کشمکش‌های فکری، انتقادات تند هم‌عصران و تلاش‌های نافرجام برای اثبات حقیقتی است که فراتر از چارچوب‌های زمانه‌اش بود. ملاصدرا نه تنها در برابر منتقدان، بلکه در برابر خویشتن خویش نیز سر جنگ داشت؛ شاید نادر می‌‌توانست بیش از این، نبردهای درونی را درخشان‌تر، خونین‌تر و جان‌ و جهان‌گشاتر! به تصویر بکشد. یکی از مباحث اصلی که می‌توانست در این کتاب برجسته‌تر مطرح شود، نظریه‌ی وحدت وجود و حرکت جوهری ملاصدرا است. این نظریات نه تنها نقطه‌ عطفی در فلسفه‌یاسلامی محسوب می‌شوند، بلکه در زندگی شخصی او نیز تأثیر عمیقی داشتند. جدال‌های درونی او با خودش در پذیرش و تبیین این مفاهیم، و همچنین تلاش‌های او برای انتقال این اندیشه‌ها به جامعه‌ی علمی زمان خود، بخشی از چالش‌هایی بود که می‌توانست با رویکرد داستانی کتاب پیوند بیشتری پیدا کند. او در میان سنت‌گرایان و متکلمان هم‌عصر خود با مقاومت و انتقادهای شدیدی روبه‌رو بود، اما همچنان بر تأثیرگذاری و گسترش اندیشه‌های خود پافشاری کرد.
در ادبیات غرب، چنین روایاتی گاه با عمق بیشتری همراه شده‌اند. برای مثال، کتاب مسئله‌ اسپینوزا اثر اروین یالوم، روایتی داستانی از زندگی و افکار باروخ اسپینوزا ارائه می‌دهد که هم به جنبه‌های شخصی زندگی او و هم به تفکرات فلسفی‌اش می‌پردازد. تفاوت قابل‌توجه این است که مسئله‌ اسپینوزا توانسته است میان زندگی شخصی و فلسفه‌ اسپینوزا تعادل ایجاد کند و پیچیدگی‌های فکری او را در دل روایت داستانی به‌خوبی منتقل نماید. این در حالی است که مردی در تبعید ابدی عمدتاً به فراز و نشیب‌های زندگی صدرالمتالهین پرداخته و عمق نظریات فلسفی او را به همان اندازه برجسته نکرده و یا در سایه صخره‌های بلند زندگی پر درد او مدفون ساخته است.
اما خواننده این کتاب نباید صرفاً انتظار یک روایت تاریخی ساده را داشته باشد. این کتاب می‌تواند مخاطب را به چالش بکشاند تا بپرسد: آیا حقیقت را می‌توان در دنیای تعصبات و ساختارهای کهن یافت؟ آیا برای نوآوری فکری در دل سنت‌های علمی پرسابقه کورسوی امیدی هست؟
چگونه اندیشه‌ای که قرن‌ها پیش مطرح شده، همچنان می‌تواند تفکر انسان معاصر را متحول کند؟ و این نوآوری خود تا کجا کشتی دانش و علم بشری را سکان‌داری خواهد کرد؟ در کدامین غروب از تاریخ ما ملاصدرا و اندیشه‌های او از کشتی‌ فلسفه ما پیاده خواهد شد و یا در دریای حیرت غرقه خواهد گشت؟
یکی دیگر از جنبه‌های قابل بررسی این است که چگونه سبک داستانی و روایت در معرفی و پاسداشت شخصیت‌های علمی و فلسفی در ایران معاصر نقش دارد. آیا چنین رویکردی موجب ساده‌سازی و قابل فهم‌تر شدن اندیشه‌های پیچیده برای مخاطب عمومی می‌شود یا باعث سطحی شدن و از بین رفتن دقت علمی این مفاهیم؟ همچنین تأثیر جنبه‌های عاشقانه و دراماتیک در این نوع روایت‌ها را نباید نادیده گرفت. آیا اضافه کردن عناصر احساسی و رمانتیک به داستان زندگی یک فیلسوف به جذب مخاطب کمک می‌کند یا اصل موضوع را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؟
این کتاب نمونه‌ای از تلاش برای ترکیب تاریخ، فلسفه و ادبیات است. اما جای این پرسش باقی است که چنین رویکردی می‌تواند تأثیر ماندگاری در شناساندن ملاصدرا به نسل جدید بگذارد یا تنها تصویری روایی از زندگی او ارائه داده است؟ اگر در جستجوی روایتی هستید که شما را به کشف رازهای فلسفی، مبارزه با جزم‌اندیشی و سفر درون ذهن یک متفکر ببرد، شاید این کتاب همان گمشده‌ای باشد که باید آن را بیابید.