یادداشت joiboy

        📚دانش‌آموز مفلس؛ سیزدهمین کتاب امسال من📚

کتابی دیگر از اوسامو دازای، نویسنده‌ای چیره‌دست در سبک اتوبیوگرافی، و جدیدترین اثر او که به فارسی ترجمه شده است. با خواندن این کتاب، اکنون می‌توانم بگویم که تمام آثار دازای را مطالعه کرده‌ام. اثری دیگر، سرشار از دغدغه‌ها و افکار دازای، در همان دوره‌ای که این کتاب به نگارش درآمده. کتابی کوتاه، روان و گیرا، با نثری همواره بی‌همتا. اما بهتر است شرح دقیق‌تر آن را بگذاریم برای ادامه‌ی این نوشتار...


---

1️⃣:داستان:

ما در این داستان، نویسنده‌ای را دنبال می‌کنیم که در نهایت بی‌اعتمادی‌به‌نفس، تازه‌ترین نوشته‌اش را برای چاپ به یک مجله ارسال می‌کند. او در ادامه با دانش‌آموزی ترک‌تحصیل‌کرده آشنا می‌شود و این آشنایی، بستری برای گفت‌وگوهایی عمیق می‌گردد.

داستان به ظاهر ساده است؛ اما درست همان‌طور که در اغلب آثار دازای دیده‌ایم، زیر لایه‌ی روایت، افکار ناامید و درهم‌ریخته‌اش در جریان است. برخلاف برخی از آثار دیگر او، این کتاب به شدت ساده و در عین حال عادی جلوه می‌کند، اما درست در همین سادگی است که عمق روایت شکل می‌گیرد.


---

2️⃣:مفاهیم اصلی:

در دل داستان، تقابل دو شخصیت شکل می‌گیرد: نویسنده‌ای میان‌سال، بی‌اعتماد به نفس و دل‌زده از خود، و جوانی ترک‌تحصیل‌کرده که از اعتمادبه‌نفس و سرزندگی سرشار است. این دو، درگیر بحثی ناپیدا می‌شوند؛ گفت‌وگویی که ظاهراً درباره‌ی زندگی است، اما در لایه‌های عمیق‌تر، تلاشی است برای اثبات برتری، برای به چالش کشیدن خویش، برای فرار از اضطراب و دروغ‌هایی که تنها نقابی‌اند برای پنهان‌کردن چهره‌ی حقیقی انسان.

در پس این جدال، طنزی تلخ و سیاه جریان دارد. تم اصلی کتاب، چیزی نیست جز رویارویی جوانی و پیری. آن فرصت‌های ناب دوران جوانی که بیهوده از دست می‌روند، و پیری، سرشار از حسرت و سکوت، که تنها شاهد این ناکامی‌هاست.

همچون همیشه، دازای درون شخصیت‌هایش را با افکار و دغدغه‌های پیچیده‌ی خودش غنی می‌سازد و مفاهیم عمیق روان‌شناختی را در دل ساده‌ترین گفت‌وگوها پنهان می‌کند. او در این کتاب، نه‌تنها به بحران هویت و دلزدگی از خویشتن اشاره دارد، بلکه گاه حتی طنزآمیز و گزنده به خودش طعنه می‌زند.


نکاتی که دازای به آن‌ها اشاره می‌کند:

🔸تقابل دو نسل و تفاوت دیدگاه‌هایشان

🔸اعتمادبه‌نفس پرغرور جوانی در برابر فروپاشی میان‌سالی

🔸تحقیر و طعنه برای ساختن اعتمادبه‌نفسی مصنوعی

🔸دروغ‌گویی برای ساختن نقابی که واقعیت ندارد

🔸آموختن متقابل میان نسل‌ها

🔸پوچی و ابتذال اعتیاد به الکل

🔸و در نهایت، رهایی ذهن از افکار مسموم با بیان آن‌ها


در مجموع، این کتاب حکایت فردی‌ست که در خواب، نسخه‌ای جوان‌تر از خود را می‌بیند و می‌کوشد هشدار دهد، به او بگوید که چه کارهایی را باید کرد تا به سرنوشت تلخ و بی‌رمق کنونی نرسد.


---

3️⃣:پایان‌بندی: خواب یا واقعیت؟

پایان کتاب، مانند سایر آثار دازای، عجیب و تأمل‌برانگیز است. اگر نمی‌خواهید داستان اسپویل شود، این بخش را نخوانید.

در پایان، شخصیت اصلی از خوابی بیدار می‌شود و درمی‌یابد که هیچ‌کدام از افرادی که با آن‌ها گفت‌وگو کرده، واقعی نبوده‌اند. به باور من، این بخشی از درون‌مایه‌ی اصلی اثر است: رؤیایی از رویارویی با خویشتن جوان‌تر. گویی دازای با قلمش سعی می‌کند با نسخه‌ی گذشته‌ی خود حرف بزند، هشدار دهد، التماس کند تا آن شور و اعتمادبه‌نفس نسوزد و به حقارتی که اکنون در آن غوطه‌ور است، نینجامد.

نویسنده بارها خود را "بی‌سواد" می‌نامد و شخصیت جوان نیز ترک‌تحصیل کرده است. این هویت‌های ناتمام، استعاره‌ای‌اند از ناتوانی انسان در کامل‌کردن خود، و تلاشی برای نگارش دوباره‌ی سرنوشت از دل حسرت.


---

4️⃣:افکار دازای و کنایه‌های پنهان به خودش:

در بخشی از داستان، دانش‌آموز خود را به رودخانه‌ای به نام «آدم‌خوار» می‌اندازد تا از افکار منفی خلاص شود؛ استعاره‌ای آشکار از میل به خودکشی. و در نهایت، وقتی شخصیت اصلی را در کنار آن رودخانه می‌بینیم، متوجه می‌شویم که این مکان، تجلی افکار تیره‌ی خود دازای است.

از سوی دیگر، دازای در توصیف نوشیدن الکل، آن را فعلی شنیع می‌نامد. کنایه‌ای تلخ به خودِ همواره مستش، که با همین مستی‌ها جان خود را فرسود. این‌ها تکه‌هایی از بازتاب ذهن آشفته و پرهیاهوی دازای در سال‌های واپسین عمر اوست.


---

5️⃣:درباره‌ی کتاب و ترجمه‌اش:

کتاب، بسیار کوچک و روان‌خوان است، با ترجمه‌ای درخشان که زیبایی قلم دازای را به‌خوبی منتقل کرده. اثری است که می‌توان آن را در یک نشست مطالعه کرد و با آن به درون روان انسانی قدم نهاد.


---

⭕جمع‌بندی:⭕

🔻اگر با زندگی دازای آشنا باشید، این کتاب برایتان جذاب خواهد بود. اگر هم تازه با او آشنا شده‌اید، این یکی از آن آثار کمتر تاریک، ساده‌تر و قابل توصیه‌تر است.
شخصاً دازای را کمتر به دیگران پیشنهاد می‌کنم، چرا که آثارش برای هر ذهنی سبک نیست. اما این اثر، به‌سبب سادگی و نزدیکی بیشتر به طنز و انسان‌گرایی، ارزش خواندن را دارد.🔻


---

🟥🔴آیا با نظر من موافقی؟🔴🟥