یادداشت مرضیه‌بانو

        بازرس یک کمدی انتقادی است که هدف اصلی انتقاد در آن فساد موجود در نظام اداری است. 

گوگول به گونه ای می‌نویسد که هم همه آنچه را می‌خواهد، می‌گوید، هم صریح و مستقیم نمی‌گوید. هم شما را به خنده می‌اندازد و هم عمیقا متاسف و آگاهتان می‌کند.

این اثر که خواندنش برایم تجربه‌ای خوشایند بود، هنوز زنده است؛ اگرچه این نمایشنامه در سال 1836 نوشته شده و در درجه اول انتقاد به وضعیت روسیه آن زمان است، اما رفتارهایی مانند چاپلوسی، فساد، ریا، بی مسئولیتی و فرار از نظارت و پاسخگویی مواردی نیستند که به یک زمان و مکان خاص وابسته باشند؛ بنابراین شما می‌توانید اکنون یعنی 188 سال بعد از نوشته شدن این اثر،  آن را بخوانید و آن را یک اثر معاصر مربوط به سرزمین خودتان تلقی کنید. در کنار موضوع،  قلم طنازانه و خاص گوگول و تیپ سازی‌های او نیز این نقادی را زنده و پویا نگه داشته است.    

نکته دیگری که به نظرم می‌آید این است که گوگول هم یک مسیر اصلی در پرورش موقعیت طنز دارد و هم به شکل جالبی در گوشه و کنار داستان، مخاطب را متوجه نکات خنده آور و کمدی عجیبی می‌کند که در برخی شخصیت‌ها و دیالوگ‌هایشان وجود دارد؛ به نحوی که حتی می‌توانید به آنها جدای از اثر اصلی فکر کنید، مدتها بعد از پایان اثر به آنها بخندید، از کلام آنها تعجب کنید و درباره چرایی رفتار آن‌ها  سوال کنید. انگار شخصیت‌ها بیرون داستان هم زنده‌اند و تا مدت‌ها همراهی‌تان می‌کنند. 

تحلیل خوبی در انتهای نمایشنامه به قلم دکتر آبتین گلکار – مترجم اثر- نوشته شده است که دارای نکات بسیار ارزشمندی است و پیشنهاد می‌کنم حتما بخوانید.