یادداشت 🎭 محمد رضا خطیب 🎬

        تقدیم به استاد گرانقدرم و بانوی تئاتر ایران ، منیژه محامدی. 

این یادداشت بیشتر از این که یادداشتی درباره کتاب باشه ، ادای دینی خواهد بود به بانوی تئاتر ایران منیژه محامدی که در دوره فوق لیسانس افتخار این رو داشتم که دو ترم شاگرد شون باشم. 

اعتراف می کنم که تا قبل از این که با منیژه کلاس بردارم اصلا نمی شناختمش و از این که نتونسته بودم با آرش دادگر ( نویسنده و کارگردانِ بی هنر تئاتر ) کلاس بردارم ناراحت بودم و امروز خدا رو شکر می کنم که نتونستم اون کلاس رو بردارم. وقتی کلاس رو برداشتم فهمیدم که بزرگداشتی در تالار وحدت برای منیژه برگزار شده که بزرگانی مثل بهزاد فراهانی سخنرانی کردن و ازش تجلیل شده. وقتی بیشتر دربارش تحقیق کردم دیدم که چقد سابقه تئاتری و نمایشی چه در ایران و چه در آمریکا داره. کسی که با ژان آنوی کار کرده و در ایران کارگردان بزرگانی مثل اکبر عبدی ، خسرو شکیبایی ، افسانه بایگان ، حبیب دهقان نسب ، رویا تیموریان و... بوده و اون روز استاد من شده بود. 

وقتی کلاس ها شروع شد از میزان اطلاعات و دانشی که منیژه داشت واقعا تعجب کردم. از کتاب هایی که تالیف کرده بود مثل بداهه گویی در تئاتر و درام درمانی گرفته تا آثاری که از آرتور میلر ترجمه کرده بود  ( مثل سقف کلیسای جامع ، پس از سقوط و... ) که الان در دسترس نیستند ولی من خوشبختانه دارم شون ، تا خاطراتی که از همکاری با بزرگان ایران تعریف می کرد همه شون باعث می‌شد که من بیشتر شیفته این بانوی سالخورده تئاتر ایران بشم. 

یادم نمیره وقتی اجرایی از نمایش کیوگن ژاپنی رو روی صحنه بردم کلی خندید و اومد کنارم و گفت محمد رضا فقط تو میتونستی اینطوری منو بخندونی...

یادش بخیر... روزی که گفتم من میخوام آنتیگونه سوفوکل رو به شکل کمدیا دلارته اجرا کنم. وقتی اجرا کردم گفت این بیشتر رو حوضی بود تا دلارته اما نبوغتو تحسین می کنم...

منیژه عاشق تئاتر بود و تئاتر رو دوست داشت. وقتی اجرا میکردیم چشاش برق میزد ... توی اجرا کمک مون می‌کرد. هیچوقت حس نمی کردیم که داریم توی کلاس درس دانشگاه تحصیل می کنیم بلکه پلاتو برامون تبدیل به یک دورهمی دوستانه می شد که کنار هم عاشقانه با تئاتر زندگی می کنیم.

یادم نمیره روز آخری که تک تک مون رو بغل کرد...یک بغل مادربزرگانه و گفت شما آینده تئاتر ایرانید...قدر خودتون رو بدونید...

حالا چند سالی از اون روزها گذشته و اون پیرزن تئاتری رو خیلی وقته که ندیدم اما همیشه از کلاسش به عنوان بهترین کلاسی که در طول دوران تحصیلیم داشتم یاد می کنم. 

امیدوارم هرجا هست صحیح و سالم و سلامت باشه و همچنان به درد تئاتر این مرز و بوم بخوره...

در همون کلاس بود که با مفهوم درام درمانی آشنا شدم و برام خیلی جالب بود. مفهومی که منیژه خیلی بهش علاقه داشت و تز و پایان نامه دکتراش هم در همین باره بود و تحقیقات زیادی دربارش انجام داده بود و کتاب حاضر هم نتیجه همین تحقیقات و عرق ریختن هاست.

هنر از ناخودآگاه میاد و در قلمروی ناخودآگاهیه... روان کاوی و درمان و تراپی هم کارش بر روی ناخودآگاهه...در نتیجه بین روان کاوی و هنر همیشه رابطه خوبی برقرار بوده.

نمیخوام وارد مفاهیم بشم که درام چیه یا تراپی و ناخودآگاه چیه. هم این یادداشت مجالش رو نداره و هم من سواد کافی ندارم اما وقتی درام و تراپی کنار هم بیان واژه درام درمانی آغاز میشه.

درام درمانی سابقه ای طولانی داره. از همون دوران ارسطو گرفته تا چیزهایی مثل جن گیری و شمنیسم و این چیزا اما از دهه ۱۹۶۰ رسما با روانکاوان و هنرمندان وارد عرصه جدیدی شد. 

درمان بیماران از طریق تئاتر و هنر. وقتی جلسه روانکاوی تبدیل به یک بازی تئاتری میشه و روانکاو تبدیل به کارگردان اونوقت میشه از طریق بازسازی و ایفای نقش ، مراجع و بیمار رو درمان کرد و به ناخودآگاهش پی برد و اونو تخلیه کرد. کاری که ارسطو میگه یکی از کارکرد های تراژدی همین تخلیه روانی یه.

نمیخوام خیلی وارد این مسئله بشم چون باید کل کتاب رو دوباره توضیح بدم. کتاب رو توصیه می کنم بخونید و با این مفهوم و روش درمانی که مبتنی بر تئاتر و درامه آشنا بشید. 

هنر خاصیت درمان داره. آلن دوباتن درباره ش کتاب نوشته و علاوه بر اون کتاب های بیشمار دیگه ای درباره خاصیت درمانی هنر اون هم خیلی علمی و اصولی وجود داره. 

رقص درمانی،  موسیقی درمانی و درام درمانی رشته هایی هستند که امروز در اکثر کشورهای جهان به صورت اساسی در حال توسعه و تحقیق هستند. 

جا داره در انتهای یادداشتم ، باز هم یادی بکنم از منیژه محامدی که نویسنده و محقق این کتابه... کتابی نوشته نو و تازه و مفید و علمی همراه با تمرین ها و مثال های زیادی که شما رو دقیقا با این مفهوم و روش درمانی آشنا می کنه.

توصیه می کنم حتما بخونید این کتاب رو...