یادداشت نوید نظری

        شرق بهشت یکی از شاهکارهای ادبیات امریکا و  صدالبته یکی از ‌آثار درخور تحسین ادبیات جهان است.
جان‌مایه کتاب جدال مداوم و تمامی‌ناپذیر خیر و شر و نیکان و بدان است که در پی‌رنگ زندگی دو خانواده تراسک و همیلتون و رویدادهای متنوعی به خوبی چیدمان شده است. سه نسل از خانواده تراسک و دو نسل از خانواده همیلتون قهرمانان شکل‌گیری مبارزه و زیست توامان خیر و شر هستند. نام کوچک تراسک «آدام» است و نام فرزندان او نیز برگرفته از شخصیت‌های حقیقی و الهام‌بخش  در تورات! (هارون و کالب) از این جهت جنبه‌های الهیاتی و تاریخی کتاب با هنرمندی اشتاین‌بک به خوبی خورند روایت یک جامعه کشاورزی و در آستانه صنعتی شدن گردیده است. شرق بهشت تبعیدگاه قابیل بعد از قتل برادرش و مجازاتی است که خداوند بنابر روایت کتاب آفرینش برای او در نظر گرفته است. هم رابطه تراسک و چارلز و هم تاکید کتاب بر «تیمشل» که در جای جای داستان خود را نشان می‌دهد، اصلی‌ترین الهامات اشتاین‌بک از متون مقدس در این کتاب است.
موضوع اصلی کتاب که این جهان خیر و شر را قادر به آفریدن بوده، اراده است که در کتاب با عبارت عبری «تیمشل»  با بسامد خوبی تکرار می‌شود. نویسنده با تکیه بر این مفهوم و موهبت زندگانی بشری توانسته است نشان دهد هیچ‌چیزی در حیات انسان به اندازه اراده و خواست او در شکل‌گیری سرنوشت و محیط پیرامون او و تصویر دیگران از شخصیتش، نقش ندارد و انصافا این کار را  قوی و الهام‌بخش صورت داده است.
یکی از شخصیت‌های جذاب کتاب کتی یا همان کیت هست که به خوبی این دوگانه در وجود او نشان داده شده است،‌نقطه اوج داستان آن‌جاست که علیرغم عدم وابستگی ظاهری هم چارلز و هم کیتی هم‌دیگر را دوست دارند و شخصیت یکدیگر را تحسین می‌کنند.
نثر کتاب روان و خواندنی است؛ به موقع اوج می‌گیرد و ملتهب‌ می‌شود و سر وقت آرام می‌گیرد و معتدل می‌‌شود. بنابراین اصلا از خواندن ۱۳۰۰ صفحه خستگی پیدا نخواهید کرد.
پیرنگ گیرای این کتاب به شما امکان خواهد داد علاوه بر درک جان‌مایه روایت آن، شناختی از جامعه کارگری و کشاورزی،‌اقتصاد و فرهنگ سنتی  امریکا و هم‌چنین تجربه‌ای روان‌شناختی از افراد موجود در قصه و یا اطراف خودتان بیابید!
کتاب در سال‌های اولیه سده ۲۰ میلادی آغاز و در میانه جنگ اول جهانی پایان می‌پذیرد. منتقدان بسیاری جان اشتاین بک را بخاطر توصیف دقیق، ریزبینانه و روان‌پژوهانه روابط فردی و عاطفی انسان‌ها تحسین کرده و هنر او در برکشیدن  و عیان ساختن پیچیدگی‌های روحی و روانی انسان را سپاس داشته‌اند.