یادداشت محمدرضا ایمانی

        «آرزواندیشی به احتمال همواره روابط ما با فناوری را پیچیده کرده است؛ اما می‌توان با اطمینان گفت که پیش از رایانه و پیش از بمب، پیچیدگی‌ها هیچ گاه به اندازه امروز خطرناک نبودند و آرزواندیشی نیز هرگز این چنین خیال پردازانه نبود.» (ص ۳۱)

هیوبرت دریفوس، فیلسوف معاصر آمریکایی و شاگرد هایدگر و گادامر، تو دهه ۷۰ به پروژه مطالعاتی‌ای دعوت میشه که دو نفر از پیشگامان صنعت هوش مصنوعی، یعنی الن‌ نوئل و هربرت سایمون، تو اون پروژه‌ حضور داشتند.
دریفوس که به عنوان کارشناس سیستم شناختی انسان تو اون پروژه مشارکت میکرده، بعد از مطالعه مقاله‌های تولید شده توسط پژوهشگران پروژه، متوجه نکاتی میشه که عاشقان هوش مصنوعی چشماشون رو به روی اونا بستن. دریفوس انتقادات خودش رو ذیل چهار پیشفرض هوش مصنوعی دسته‌بندی می‌کنه:

1. پیش‌فرض روان‌شناختی:
این دیدگاه فکر می‌کنه ذهن ما مثل یه ماشین حساب یا برنامه کامپیوتریه که با یه‌سری قواعد کار می‌کنه. مثلاً اگه فلان چیزو بدونی و فلان قانونو به‌کار ببری، به فلان نتیجه می‌رسی. دریفوس می‌گه اما ما همیشه این‌طوری فکر نمی‌کنیم؛ بیشتر وقتا ناخودآگاه، شهودی و بدون دنبال‌کردن قانون مشخص عمل می‌کنیم.
2. پیش‌فرض زیست‌شناختی:
این فرضیه مغز آدم رو با کامپیوتر مقایسه می‌کنه؛ یعنی فکر می‌کنن اگه ساختار مغز رو بفهمیم، می‌تونیم با یه ماشین همون کارو انجام بدیم. ولی دریفوس می‌گه مغز آدم فقط یه پردازنده نیست، بلکه با بدن، احساس، تجربه و محیطش گره خورده.
3. پیش‌فرض معرفت‌شناختی:
طبق این فرض، دانش یعنی یه‌سری اطلاعات مشخص که می‌شه اونا رو نوشت، ذخیره کرد یا پردازش کرد. مثلاً مثل کتاب قانون یا دستور آشپزی. ولی دریفوس می‌گه خیلی از چیزایی که می‌دونیم، تو ذهنمون به این شکل نیست؛ ما خیلی چیزها رو «بلدیم» بدون اینکه بتونیم دقیقاً توضیحش بدیم.
4. پیش‌فرض وجودشناختی:
این یعنی می‌خوان کل تجربه‌ی انسان‌بودن رو با مدل‌های اطلاعاتی یا محاسباتی نشون بدن؛ مثلا انگار بودن توی دنیا، مثل یه بازی کامپیوتریه با قوانین مشخص. ولی دریفوس با هایدگر می‌گه انسان‌بودن یه چیز خیلی پیچیده‌تره، چون همیشه تو یه زمینه‌ی خاص، با تاریخچه، احساس و بدن زندگی می‌کنیم، نه صرفاً با اطلاعات.

اون چیزی که تو طول کتاب توجه من رو جلب کرد و علت عمده خوندن این کتاب اون مسئله بود، توجه دریفوس به عقل عملی بود. هر چند ایشون تقریبا هیچ جا اسمی از فرونسیس ارسطویی نمیاره -و واقعا نمی‌دونم چرا؟!- اما تقریبا میشه گفت که نقد اصلیش به هوش مصنوعی ذیل همین عنوان ساماندهی میشه. توضیح این مطلب مفصله اگه کسی طالب بود عرض میکنم خدمتش.
.
پی‌نوشت اول: من مطالب و انتقادات دریفوس رو به چت‌ GPT دادم و همون‌طور که تو عکس مشاهده می‌کنید انتقادات رو قبول داشت و پذیرفت با وجود گذشتن تقریبا پنجاه سال از نوشتن این کتاب هنوز انتقادات دریفوس به هوش مصنوعی وارده.

پی‌نوشت دوم: مترجم کتاب، جناب آقای خوشنویس، مطالب کتاب رو به صورت خلاصه و بسیار شیواتر از بنده تو پیشگفتار مترجم توضیح دادن. فایل پی‌دی‌اف این بخش رو تو کانال تلگرامی خودم @mangooon بارگزاری کردم اگر از دوستان کسی طالب مطالعه بیشتر بود می‌تونه به اون رجوع کنه.