یادداشت کامران محمدحسینی

        چه در سنت ملی و مذهبی ایرانی و شیعی و چه در سنت غربی، که از طریق سینمای هالیوودی همه‌جا حاضر است، ظلم‌ستیزی و احقاق حق از راه جنگیدن ممکن می‌شود. مثلا در ایران امروز، هم ادبیات رسمی و حکومتی بر روحیه جنگاوری تاکید می‌کند و هم ادبیات مخالف آن. اما آنچه گاندی در این کتاب گفته یکسره از جنسی دیگر است. گاندی از مبارزه با ظلم از راه تحمل رنج شخصی سخن می‌گوید. او از ارزشمندی رنج بردن  و از معنای دیگری از آزادی سخن می‌گوید.

بحث از خشونت‌پرهیزی تنها یکی از بحث‌های کتاب است که در کنار دیگر گفتارها، نوعی جهان‌بینی را تشکیل می‌دهد که برپایه درک خاصی از هستی و انسان استوار است. 
این کتاب دوازده فصل دارد:
سرگذشت من، مذهب و حقیقت، وسایل و هدفها، اهیمسا یا راه عدم خشونت، انضباط شخصی، صلح بین‌الملل، انسان و ماشین، فقر در میان فراوانی، دموکراسی و مردم، آموزش، زنان، گوناگون.

برای نمونه این چند خط از کتاب را بخوانید:
«مقاومت مسالمت آمیز، روش به دست آوردن حقوق از راه تحمل رنج شخصی است و درست صورت مخالف مقابله و مقاومت با اسلحه است.... مثلا حکومت کنونی قانونی وضع کرده است که شامل من هم می‌شود. اما من آن را دوست ندارم. اگر با زور خشونت حکومت را مجبور به لغو این قانون سازم چیزی را به کار برده ام که می‌توان آن را نیروی جسمی و مادی خواند. اما اگر از این قانون اطاعت نکنم و کیفری را هم که برای سرپیچی تعیین شده بپذیرم، نیروی روحی خود را به کار برده ام که شامل قربانی ساختن خویش می‌شود. 
هر کس قبول دارد که قربانی ساختن خود در مقامی بی‌نهایت عالی‌تر از قربانی ساختن دیگران قرار دارد. به علاوه اگر نیروی تحمل رنج برای منظورهای نادرست و غیر عادلانه به کار رود، تنها شخصی که آن را به کار می‌برد رنج خواهد کشید و به خاطر اشتباهات خود دیگران را به رنج نمی‌افکند. »
...
«تحمل رنج قانون انسانی است. جنگیدن قانون درندگان جنگل است. اثر تحمل رنج بی‌نهایت نیرومندتر از قانون جنگل است. زیرا موجب تغییر یافتن طرف مخالف و باز شدن گوش او می‌شود که در غیر این صورت همواره برای شنیدن صدای عقل کر خواهد ماند.»