بریده‌های کتاب معصومه طباطبائی

معلمی که دانش آموز را تنبل و بی‌عرضه و بیچاره می‌انگارد نباید از او توقع پیشرفت و علاقه به درس و رعایت انضباط در کارها را داشته باشد.

یکی از علل مهم عقب‌افتادگی تحصیلی، تصور و پندار منفی دانش آموزان درباره خودشان است.

تکنولوژی هیچ گاه قادر نیست برای انسان ارزش‌ها و باید و نبایدها را تعیین کند و هدف‌ها را مشخص سازد.

نظامی در مجموع، تاریخ را یک سلسله از جورها و ستمها می‌داند که گاهی عدالتهایی نیز در آن یافت می‌شود. ولی این عدالت اگر در روزگار گذشته هم بوده باشد در عهد او وجود خارجی ندارد و شاعر از این باب دلی پرخون دارد. نظامی گوید: واقعیت این است که عمر آدمی بسیار کوتاه هست و عمر جهان بسیار دراز. چگونه می‌توان تاریخ بشر را رقم زد و حال آنکه عمر آدمی کفاف مطالعه حتی یک عصر را هم نمی‌کند. بدین جهت رازهایی از جور و عدلها در سینه‌ها باقی می‌ماند. به نظر نظامی متأسّفانه حتی اسرار عدل و جور سده های گذشته را نیز در سده بعد نمی‌توان بر زبان راند. زیرا ستمگران عصر، به گمان اینکه روی سخن با آنهاست گوینده را ستم بر ستم می‌افزایند. به همین جهت است که هیچوقت اسرار را نمی‌توان گشود و تاریخ واقعی رقم زده نمی‌شود‌. دانندگان هر عصر اسرار جور را در سینه‌های خویش به گور می‌برند.

ظاهرا شاه نیز با وجود علم و فراست شاپور، از او فقط یک انتظار دارد، و آن فراهم آوردن مقدمات دیدار وی با شیرین است. زیرا در تمام مجالس مشورتی پادشاه که در باب حل معضل شیرین و گاه فرهاد برگزار می‌شود شاپور حضور دارد. بنابراین تمام استعداد ، هنر ، علم و هوشیاری شاپور صرف برآوردن خواست هوس‌آلود یک شاه می‌شود. نصیب شاپور از تمام کوشش‌ها و رنجها چیست؟ و شاه چه پاداشی در نهایت بدو می‌دهد؟ کنیزی از میان کنیزکان با حکمرانی ملک مهین بانو پاداشی است در راه رسیدن به وصال شیرین. از ذکر این نکته هم نباید غافل بود که بسیار بوده است که در طول تاریخ ، کسانی با درجه‌ای حتّی بالاتر از دانش شاپور و یا شغی حسّاس‌تر از وی در حکومت، برای شاهان در آماده سازی وسایل عیش و عشرت در خدمت بوده‌اند و استعداد خود را به هر نیّتی که در دل داشته‌اند صرف این کار کرده‌اند.

مرگ ، شکنجه ، عذاب روحی ، از جان گذشتگی و فداکاری از آن فرهاد ، آسایش و امنیّت ، رفاه و بهره‌وری از لذایذ دنیا، از آن نامردمان است. فرهاد می‌داند که جهان از آنِ بیشرمها ، گستاخان ، نامردمان ، چشم دریدگان است و جایی برای آزرم پیشگان ، جوانمردان و چشم و دل پاکان نیست : کسی را روبرو از خلق بخت است که چون آیینه پیشاپیش سخت است بر آن کس چون ببخشد نشو خاکی که دارد چون بنفشه شرمناکی ز بی شرمی کسی کو (شوخ دیده) است چو نرگس با کلاه زر کشیده است.

... نظامی در مقدمه خسرو و شیرین، در همین مورد می‌گوید : من شعاری بهتر از عشق نمی‌شناسم و زندگی بدون عشق برایم معنایی ندارد و اصولا مدار هستی، اعمّ از خاک و افلاک محرابی جز عشق ندارد. عشق پیشه صاحبدلان است و جهان بدون عشق مفهومی جز فریبکاری ندارد و همه چیز به جز عشقبازی یکنوع بازی بی‌معناست. بنابراین اگر انسانی فاقد عشق باشد مرده‌ای بیش نیست. در دیدگاه نظامی چون خمیرمایه حیات از عشق سرشته است پس فوایدی دارد. اگر عشق هیچ افسونی نداشته باشد، حداقل این سودمندی را دارد که انسان را از سودای منیّت می‌رهاند. بنابراین دست‌کم باید دل در گرو گربه‌ای بست تا از خودپرستی رها شد. عشق مایه ایمنی و شادابی است و موجب زدودن تعصّبات بیهوده.

[دایی وانیا] با تشنج دست‌های آستروف را می‌فشارد: ای ‌کاش می‌شد که آدم بقیه عمرش را طور دیگری، در راه تازه‌ای، زندگی کند. یک زندگی نویی را شروع کرده است و گذشته فراموش شده و مثل دود به هوا رفته و ناپدید شده. (گریه می‌کند.) زندگی ... تو بگو من چطور می‌توانم زندگی نویی را شروع کنم... از چه و با چه شروع کنم...

ما گرفتار فسادی هستیم که نتیجه تنازع و کشمکش مذبوحانه برای بقاست.

مارینا : انسان فراموشکار است ولی خدا فراموش نمی‌کند.

شب که تنهایی به خانه برگشت میخواست جلوی عکس چاتو بنشیند و ترسها و نگرانی هایش را برای او اعتراف کند. اما سردرد داشت و گذشته از این چاتو هنگام بحث درباره مسائل خانوادگی به خصوص دخترش به شدت احساساتی میشد زود اشکش سرازیر میشد و هر چند عکس ها گریه نمی کنند، اما خودم میدانم چه میگویم

یوآن لحظه ای خاموش میشود و دوباره حرفش را از سر می‌گیرد: _برادر! مادیان عزیزم! اینطورست. پسرم گوزمایونیچ دیگر در این میان نیست... نخواست زیاد عمر کند ناکام از دنیا رفت. فرض کنیم که کره ای داشته باشیم و تو مادر این کره باشی و ناگهان آن کره بمیرد. واقعاً دلت نمی سوزد؟

اکنون درست یک هفته از مرگ پسرش میگذرد و هنوز درباره اش با کسی حرف نزده باید با فکر و شمرده و آرام حرف بزند باید تعریف کند؛ بگوید که چطور پسرش بیمار شد چگونه درد میکشید پیش از مردن چه گفت؛ باید مراسم تدفین رفتن به بیمارستان به دنبال لباس پسر مرده اش را تعریف کند. در ده آنیا نامزد پسرش تنها مانده است. باید درباره او هم بگوید مگر آنچه باید بگوید کم است شنونده باید آه بکشد تأسف بخورد، زاری و شیون کند اما گفت وگو با زنها بهترست.

همانطوری که جوانک میل به نوشیدن آب داشت او هم مایل است حرف بزند.

تلاش پیامبران، فیلسوفان، خردمندان اندیشه ور و هنرمندان همگی در تحمل پذیر ساختن این دایره بسته، معنی بخشیدن به این تکرارهای ملال آور، زیبا ساختن روابط انسان با همنوع و انسان با محیط سرد و خشک و آشتی میان ماده و معنی است و سهم هنرپیشگان در این تلاش کم نیست. هنرمندان به طبیعت جلوه و جلال، به رابطه‌ها عشق و شکوه، به صورت‌ها معنا و به زندگانی مفهوم می‌بخشند. سهم نظامی، به عنوان شاعری هنرمند در همین راستا اندک نیست وی از آن دست هنرمندان ساحری است که می‌خواهد به زندگی معنایی عمیق‌تر بدهد و با تکرار عشق، کوشش می‌کند مفهومی زیباتر به تکرارهای ملال انگیز زندگانی ببخشد و این رابطه خشن انسان و طبیعت را اصلاح کند. خسرو و شیرین قصه عشق است. قصه ایثار و از خود گذشتگی. از همان قصه‌هایی که می‌خواهد به تکرارهای آزاردهنده زندگی معنی ببخشد. نکته‌ای که فضیلت بشر به دوست و به قول حافظ: از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر یادگاری که در این گنبد دوّار بماند

وقتی بندگانم به ویژه روزه‌داران درباره من از تو می‌پرسند، از قول من بگو : نزدیکم من!* همیشه هم دعای دعاکننده را وقتی فقط از من بخواهد، سریع جواب می‌دهم. پس در مقابل، آنان هم دعوتم را بپذیرند و مرا باور داشته باشند تا در مسیر رشد قرار بگیرند. *نزدیکی خدا به ما نزدیکی مکانی نیست؛ زیرا خدا جسم ندارد تا در مکان یا زمان خاصی باشد. او با علم و قدرت و سایر صفاتش به ما نزدیک است.

خوبی فقط این نیست که برای عبادت، به طرف شرق یا غرب عالم بایستید؛ بلکه خوبی اصل کاری این است که انسان‌ها خدا، روز قیامت، فرشتگان، کتاب‌های آسمانی و پیامبران را باور کنند و اموالشان را با همه علاقه‌ای که به آن دارند، برای خویشان، یتیمان، درماندگان، درراه‌مانده‌ها، فقیران و در راه آزادی بردگان* مصرف کنند و نماز را با آدابش بخوانند و زکات بدهند و وقتی قول می‌دهند، سرِ قولشان بمانند و به ویژه در سختی‌ها و خسارت‌ها و در میدان جنگ، صبور باشند. همین‌هایند که صداقت دارند و واقعا مراقب رفتارشان‌اند. * آزادسازی زندانیان یا اسیران هم ممکن است از مصادیق آن باشد.

بنابراین، به یاد من باشید؛ من هم به یاد شما هستم و مرا شکر کنید و ناسپاسی‌ام نکنید.

فرقی بین قهوه‌چی و مشاور نخست‌وزیر نیست.