بریده‌های کتاب روزه؛ دریچه ای به عالم معنا

حداقلِ غذا، حداکثرِ قدرت با روزه و با مطالعه زندگی و سیره معصومین علیهم السلام باید به شما ثابت شود که با حداقلِ غذا حداکثرِ قدرت را می‌توانید داشته باشید، به شرطی که داستان آن باغبان و قضیة زنبور و مار فراموش نشود، نگویی نه این حرف‌ها بی خودی است، من اگر خیلی غذا نخورم می‌میرم، آن وقت مطمئن باش واقعاً می‌میری. شما از روزه و انصراف از غذا، حقایق غیبی طلب کنید تا همان حقایق نصیب شما شود، اصلاً روزه برای همین است. شما موجودی غیر مادی هستید، موجود غیر مادی اگر به ماده نظر داشته باشد به این جهت است که فعلاً منزلش ماده است، من و شما یک موجود غیر مادی هستیم. منزل اصلی موجود غیر مادی کجاست؟ مسلّماً منزل اصلی انسان غیب است، شما نظرتان را از این ماده کم کنید خودتان را در عالم غیب می بینید. شما همه جایی هستید، اما فعلاً نظرتان کجاست؟ به ماده بدن. حالا اگر بخواهید خودتان را در عالم غیب حس کنید باید نظرتان را از ماده کم کنید، شما جنستان از جنس غیب است و لذا خودتان را در عالَم غیب حسّ می‌کنید. مولوی همین را در اول مثنوی می‌گوید که: بشنو از نی، چون حکایت می‌کند از جدایی‌ها شکایت می‌کند یعنی همة حرف انسان‌ها وقتی در عمق آن بروی، ناله ای است از این که از آن مقام مجرد غیبی جدا شده اند. حالا روزه کمک می‌کند که لااقل به آن عالَم سری بزنیم.

به قول مولوی: قدرت جبریل از مَطبخ نبود بود از الطاف خَلاّقِ وَدُود همچنین هم قدرت اَبدال حق هم زحق دان، نی زاطعام وطَبَق یعنی پدیده هر چه مجرّدتر باشد قدرتش بیشتر است، و نفس انسان موجودی است مجرد و متعالی، و لذا قدرتی بی کران دارد ولی چون اسیر بدن است برای ما آن قدرت ظهور ندارد. نمونه این قدرت بی کران را شما در حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می‌بینید، همة مردم هم عصر آن حضرت متعجب بودند که ایشان با این غذای کم این همه نیرو را از کجا دارد؟ متوجه نبودند که روح انسان از مقام «روح» که نزدیک ترین مخلوق به خدا است تنزّل کرده تا به مرحلة «مِن روحی» رسیده ولی از اصل خود که حقیقتی است فوق ملائکه منقطع نشده، و روزه می‌تواند همین را به شما ثابت کند که می‌توانید به غیبِ قدرتمند خود وصل شوید.از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده است که: «مَنْ اَجاعَ بَطْنَهُ عَظُمَت فِکْرَتُه ُ وَ فَطَنَ قَلْبُهُ» یعنی: هر کس شکمش را گرسنه نگه دارد فکرش بلند و قلبش بیدار و تیزبین می‌گردد. نه این که در افطار آن چه را نخورده است تماماً جبران کند که در این حال مزة دینداری را نمی چشد، آن وقت می‌گویید چی شد آمدیم توی این دنیا؟ خدا می‌گوید آمدی توی این دنیا که نورانی و دیندار بشوی، وقتی که آدم منطبق بر دستور شریعت عمل نکند مزة دینداری را نمی چشد و وقتی مزة دینداری را نچشید فلسفة زندگی دنیایی را نخواهد فهمید. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «اگر کسی شکمش را گرسنه نگه دارد، فکرش بزرگ می‌شود و قلبش زیرک می‌شود» لذا معنی زندگی را می‌فهمد، گفت: هرکه غافل گشت ازکِشت بهار اوچه داند قیمت این روزگار کسی قیمت و ارزش زندگی را در این دنیا خواهد فهمید که فرصت‌های به کمال رساندن خود را از دست ندهد.

تقویت تقوی شاید اسب‌های چموش را دیده باشید که چقدر سخت است اگر بخواهیم آنها را از جایی به جایی دیگر ببریم. اگر یک لحظه از کنترل آن‌ها غفلت کنید از دستتان در رفته است، باید با یک هوشیاری و کنترلِ دائمی مواظب آن‌ها باشید، اگر یک لحظه غفلت کنید می‌بینید سرِجای اول برگشته اند، و باز باید از اول کار را شروع کنید. بعضی‌ها از اول تا آخر ماه رمضان یک روز هم روزه نمی گیرند، چون در جهت اصلاح تدریجی خود نیستند، سی منزل باید این اسب چموش را ببری تا إن شاءالله در منزل سی اُم رام بشود. شهوات و نفسانیات نیز همین طور است، اگر سی روز کنترل شوند، آهسته آهسته رام می‌شوند و زیر فرمان عقل و شریعت قرار می‌گیرند. حالا اگر در موقع افطار هوس‌ها را دوباره رها کنی، مثل آن اسب چموشی است که آن را در کنترل خود نیاورده ای و لذا دوباره سر جای اولش برمی گردد. اگر مقاومتی را که در طول یک روز با روزه داری به دست آوردی در هنگام افطار رها کنی از آن روزه چیزی عایدت نشده است. پس مواظب باشید مقاومت شخصی تان که عبارت است از «تقوی»، در موقع افطار گسسته نشود، چرا که روزه، تقویت قدرت پرهیزکاری است. به همین جهت در آخر آیه ۱۸۳ سوره بقره که مربوط به روزه است، می‌فرماید: «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» یعنی شاید بتوانید از طریق روزه متّقی شوید و قدرت پرهیزکاری بیابید.

تا هوس در صحنه است ایمان تحرک ندارد ولی اگر دهانت را با روزه داری نترل کردی دروازه ایمان بر جانت گشوده می‌شود زیرا اگر دهان کنترل شد دریچه‌های غیب آهسته آهسته بر جان انسان باز می‌شود.

پیامبر(ص) فرمود: پیوسته در بهشت را بکوبید تا برای شما باز شود. پرسیدم؛ چگونه در بهشت را بکوبیم؟ حضرت فرمودند:«با گرسنگی و تشنگی.»

علامه طباطبایی«رحمة الله علیه» در جلد آخر المیزان می‌فرماید: «تَمَّ الکتاب... فی لیلة القدر المبارکة الثلاثه والعشرین من لیالی شهر رمضان». یعنی؛ علامه«رحمة الله علیه» در شب قدر تفسیرشان را می‌نوشتند که در آن شب تمام کرده اند. شما در این ماه رمضان یکی از چیزهایی که إن شاءالله برایتان منشأ برکت می‌شود این است که کتاب‌های معارف اسلامی را عمیق بخوانید، قرآن هم بخوانید ولی بدانید شما چون در موضع طلب علم هستید، خودِ درس خواندن هم برایتان عبادت است، البته اگر برای خدا باشد.

حرف زدن افراطی، روح و قلب آدم را نابود میکند.

حرفِ زیاد، قلب را پریشان می‌کند و مانع آرامش و حضور قلب می‌شود آن وقت روزه باعث سکوت می‌گردد و در نتیجه قلب به تعادل و هوشیاری خود برمی گردد. از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت داریم که: « اگر این زیاده روی شما در صحبت و بی قیدی و اغتشاش دل‌های شما نبود، حتماً آن چه من می‌بینم می‌دیدید و آن چه می‌شنوم می‌شنیدید. » ملاحظه کنید پرحرفی چه نعمت بزرگی را از ما می‌گیرد و چگونه رابطة ما را با عالم غیب و معنی از بین می‌برد.

امام صادق(ع) فرمود: شما بايد متوجه باشيد بيمارِ گناهانتان هستيد و مثل يك بيمار كه ميل خوردن و نوشيدن از او سلب مي شود و همچنان منتظر است تا سلامتي اش به او برگردد، شما هم بايد قلبتان را متوجه بيماريتان به جهت گناهان و غفلت هايتان بكنيد ، و نخوريد و نياشاميد و همچنان منتظر بمانيد تا از مرض گناهان شفا يابيد.

فرموده اند: «اقبال و توجه خدا به بنده، از گرسنگی و بیماری و بلا می‌باشد. » حکیمی را پرسیدند، نفس را به چه طریق مهار کنیم؟ گفت: به گرسنگی و تشنگی. و نیز فرموده اند: «هیچ کس را خدا مصفّا نگرداند مگر به گرسنگی، و طیّ الارض نکردند مگر به گرسنگی، و خدا ایشان را دوست نگرفت مگر به گرسنگی. » ابوطالب مکّی می‌فرماید: «مَثَل شکم، مَثَل طبل است، آواز آن به این خوش است که سبک و تند و تهی باشد، پس چون جوف خالی باشد، تلاوت خوش تر و قیام طولانی تر و خواب اندک باشد. » از بزرگان داریم که سه کس را خدا دوست دارد: «اندک خُور»، «اندک خواب» و «اندک راحت »را.

چــون ميسّر نيست برمن كامِ او عشــق بازي مـي كنــم با نـام او «قسمتی از لیلی و مجنون»

قلب جنبه آن سویی انسان است و شدت ادراک حقایق بستگی به شدت حیات قلب دارد. اساساً تغذیه قلب و جان با اُنس با حقایق عالم غیب ممکن است و به همین جهت حضرت صادق «علیه السلام» گرسنگی و روزه را طعام قلب معرفی می‌کنند.

روزه، گرسنگی یا بندگی؟ مهم این است که ما روزه بگیریم، نه این که فقط گرسنگی بکشیم، روزه یک نحوه صعود روحانی برای انسان است از دریچة بندگی خداوند، ولی گرسنگی یک عمل بدنی است مثل ورزش که یک عمل بدنی است. شما در روزه به یک صعود روحانی نظر دارید منتها از طریق گرسنگی بدن. ولی گاهی ما به جای این که در مغرب افطار کنیم، در مغرب روزه خود را خراب می‌کنیم. فرق است بین افطار کردنِ روزه و خراب کردن آن. افطار کردن؛ یعنی روزه را شکستن. ولی خراب و باطل کردن روزه، یعنی غذاهایی را که در روز نخورده ای در فرصتی که داری، جبران کنی، و در واقع آن مقاومت و کنترل روحانی را که در طی روز در خودت تقویت کردی از دست بدهی...

داريم كه: « در قيامت عملي ديده نشود فاضل تر از ترك غذاي اضافي.»

روايت داريم: «اَلا! لاخَيْرَ فِي قَراءَةٍ لَيْسَ فِيها تَدَبُّر» يعني هيچ خيري در خواندني كه در آن تدبّر نباشد، نيست. به جاي اين كه يك سوره را بخوانيد و نفهميد، يك آيه را بخوانيد و بفهميد. اين كه گفته اند، اگر قرآن بخوانيد اين قدر ثواب دارد، يادتان باشد مخاطبان امام(ع) در اين روايت، مردم عرب زبان بودند كه ديگر مشكل فهم قرآن را نداشتند.

گاهی اوقات می‌خواهید کارهای خوب و جدّی انجام دهید ولی نمی توانید. چرا؟ چون قدرت پرهیزکاری شما ضعیف است، مدتی که روزه گرفتید کاری را که نمی توانستید انجام دهید و هوس هایتان مانع می‌شد، حالا همان کار را می‌توانید انجام دهید. بعضی مواقع دیده اید که دلتان مرده است، اصلا معنویت در جانتان خشک شده است، با روزه که «حیات قلب» است دوباره دل زنده می‌شود. مولوی چه خوب می‌گوید: چشم بندِ آن جهان، حلق و دهان این دهان بربند تا بینی عیان تاهوی تازه است، ایمان تازه نیست این دهان جزقفل آن دروازه نیست یعنی: تا هوس در صحنه است ایمان تحرک ندارد ولی اگر دهانت را کنترل کردی، دروازة ایمان بر جانت گشوده می‌شود، چرا که اگر دهان کنترل شد، دریچه‌ها ی غیب آهسته آهسته بر جان انسان باز می‌شود. برای کسانی که جایگاه گرسنگی و کنترل دهان را در عمل شناخته اند، گرسنگی بسیار خوشمزه است. اگر کسی مزة گرسنگی را چشید از سیری و پرخوری متنفّر می‌شود. بیخود نیست که در روایات داریم: خداوند از شکم سیر بدش می‌آید. ما کسانی را می‌شناسیم، از روزی که ریاضتشان را شروع کرده اند تا آخر عمر یک روز سیرنبوده اند.

فرمودند اولیا به گرسنگی و خاموشی و بی‌خوابی و تنهایی اولیا شده‌اند. . . . هر که نفس خود را گرسنه دارد وسوسه‌ها از او منقطع می‌شود. فرموده‌اند:«اقبال و توجه خدا به بنده از طریق گرسنگی بیماری و بلا می‌باشد.»

از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده است که: «مَنْ اَجاعَ بَطْنَهُ عَظُمَت فِکْرَتُه ُ وَ فَطَنَ قَلْبُهُ» یعنی: هر کس شکمش را گرسنه نگه دارد فکرش بلند و قلبش بیدار و تیزبین می‌گردد. نه این که در افطار آن چه را نخورده است تماماً جبران کند که در این حال مزة دینداری را نمی چشد، آن وقت می‌گویید چی شد آمدیم توی این دنیا؟ خدا می‌گوید آمدی توی این دنیا که نورانی و دیندار بشوی، وقتی که آدم منطبق بر دستور شریعت عمل نکند مزة دینداری را نمی چشد و وقتی مزة دینداری را نچشید فلسفة زندگی دنیایی را نخواهد فهمید. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «اگر کسی شکمش را گرسنه نگه دارد، فکرش بزرگ می‌شود و قلبش زیرک می‌شود» لذا معنی زندگی را می‌فهمد، گفت: هرکه غافل گشت ازکِشت بهار اوچه داند قیمت این روزگار کسی قیمت و ارزش زندگی را در این دنیا خواهد فهمید که فرصت‌های به کمال رساندن خود را از دست ندهد.

خطر بزرگ حرف‌های منطقی بدهکار نیست. «وَهْم» اگر در روح ما میدان گرفت کار ما را عملاً به جایی می‌رساند که خواهیم گفت: از خدا کاری نمی آید، اما از حقوق آخر ماه کار می‌آید. می‌گوید: اگر حقوقم را ندهند بدبخت می‌شوم. یعنی چه بدون حقوق بدبخت می‌شوی؟ یعنی آدم «هیچی» را «چیز» می‌گیرد، «چیز» را «هیچی» می‌گیرد. می‌خواهند روزه بگیرید تا شما این بُعد دروغ ساز را، خلع قدرت کنید، و شیطان نتواند دیگر از طریق «وَهْم» شما را به بیراهه بکشاند. در «وَهْم» اگر در روح ما میدان گرفت کار ما را عملاً به جایی می‌رساند که خواهیم گفت: از خدا کاری نمی آید، اما از حقوق آخر ماه کار می‌آید. می‌گوید: اگر حقوقم را ندهند بدبخت می‌شوم. یعنی چه بدون حقوق بدبخت می‌شوی؟ یعنی آدم «هیچی» را «چیز» می‌گیرد، «چیز» را «هیچی» می‌گیرد. می‌خواهند روزه بگیرید تا شما این بُعد دروغ ساز را، خلع قدرت کنید، و شیطان نتواند دیگر از طریق «وَهْم» شما را به بیراهه بکشاند. در روایت از رسول خدا صلی الله علیه و آله داریم: «اِنَّ الشَّیْطانَ لَیَجْرِی مِنْ بَنِی آدَمَ مَجْرَی الدَّمِ فَضَیِّقُوا مَجارِیَهُ باِلْجُوعِ. » [۱] یعنی شیطان مثل خونِ در بدن شما، در روح شما جاری می‌شود، از طریق گرسنگی جای او را تنگ کنید. همچنان که حضرت می‌فرمایند: « اَلصَّومُ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ » [۲] یعنی روزه موجب سیاه رویی شیطان است و دیگر نمی تواند انسان را تحت تأثیر قرار دهد. ---------- [۱]: مهجة البیضاء، ج ۲، کتاب اسرارالصّیام، ص ۱۲۵ (اکثر روایات موجود در بحث، از کتاب اسرارالصیام مهجة البیضاء و احیاء العلوم باب‌های آداب اَکل و صوم و جوع آورده شده است. ) [۲]: کافی، ج ۱، ص ۶۳.