بریده‌های کتاب روابط معلم و دانش آموز؛ کتابی برای پدران، مادران، آموزگاران

یک اتاق کوچک و تنگ زیر شیروانی آتش گرفت. مأموران آتش نشانی برای خاموش کردن آتش به محل شتافتند و آنجا در اتاق مردی را دیدند که در خواب سنگینی فرو رفته بود. سعی کردند او را از پله‌ها پایین بیاورند اما نتوانستند و نهایتا از نجات جانش ناامید شدند. سپس رئیس آنان از راه رسید و گفت: بیدارش کنید، خودش جانش را نجات می‌دهد.

وقتی یکی غرق می‌شود، موقع مناسبی برای آموزش شنا نیست.

یک هایکو کودک، دستت را به من ده تا در پرتو اطمینانی که به من داری راه روم. «هانّا کان»

من پی بردم که دانشکده نتوانسته مرا برای حرفه‌ام آماده کند. تعلیم بچه‌ها حداقل حداقل به قدر خلبانی مهارت لازم دارد. در دانشکده به ما گفتند که تدریس مثل پرواز کردن با یک جت است، اما در عوض تراکتوررانی را یادمان دادند پس جای تعجب نیست هر وقت می‌آییم اوج بگیریم سقوط می‌کنیم.

این آقا مدیر ما می‌فرماید: «تا وقتی که از شما حرف شنوی دارند، اشکال ندارد از شما متنفر باشد» اما ما همگی می‌دانیم که دانش آموز از معلم مورد نفرتش به این راحتی‌ها درس یاد نمی‌گیرد.

تعلیم و تدریس کار آدم‌های قوی دل و پرطاقتست ، آدم‌هایی که بی‌خیال بی‌خیالند.

مدرسه ابتدایی اصلاً جای آدم‌های بدبینی مثل تو نیست. بچه‌ها در برابر آدم‌های سنگدل محتاج حمایتند.

استادهای من درباره نیازهای دانش آموز، نیازهای پدر و مادر، و نیازهای جامعه صحبت کردند. ولی ای کاش مرا از نیازهای خودم هم آگاه کرده بودند.

لقب دادن به دانش آموز برای معلم ممنوع است. لقب دادن تنها چیزی که به دانش آموز یاد می‌دهد، همان لقب دادن است و بس. این کار احساس انزجار پدید می‌آورد. دانش آموز غالباً همان تصویر ذهنی را از خودش دارد که معلمش از او دارد. چیزی که معلم درباره دانش آموز می‌گوید عواقبی جدی در پی دارد.

وقتی دانش آموز تحت فشار روحی است، اینکه بداند معلمش به راستی درکش می‌کند و می‌داند که چه بر سر او آمده و چه دردسرهایی را متحمل شده، برایش مفید و یاری کننده خواهد بود.

همانطور که جرّاح نباید بی‌هوا از چاقوی جراحی‌اش استفاده کند، معلم نیز نباید بی‌هوا جمله‌ای تند و تیز و زننده بر زبان آورد. در هر دو مورد آسیبی که وارد می‌شود چه بسا هرگز ترمیم نیابد.

رائول، دانش آموز ۱۵ ساله، در کلاس علوم اجتماعی گفت: «من تصور می‌کنم نباید امیدی به سازمان ملل داشته باشیم. کار این سازمان بی‌نتیجه است. یک مشت گاو نشسته‌اند آنجا و لیاقت انجام هیچ کاری را ندارند. تنها کاری که می‌کنند حرف زدن است. حرف، حرف.»

در تمام آن مدت هیچکس نخندیده بود ... هیچ یک از معلم‌ها خوشی و رغبتی در شاگردانش ایجاد نکرد، هیچ یک از معلم‌ها زحمت به خودش نداد که به دانش آموز انگیزه بدهد. انگیزش فقط موضوع درس کلاس‌های تربیت معلم نیست... انگیزش فرایندی است که عشق و محبت را به کودکان می‌آموزد. تمام آن چیزی که ما تعلیم و تربیت می‌نامیم در همین عشق و محبت مفهوم می‌یابد.

یک معلم فهمیده همانطور با دانش‌آموزانش صحبت می‌کند که در خانه با مهمانانش.

معلم، مثل یک نمایشنامه نویس، وظیفه دارد که جلب محبت کند یا، دست کم، مختصر حرف بزند. نمایشنامه وقتی علاقه‌ای در تماشاگران ایجاد نکند، متوقف می‌شود. دانش آموز ذهن خود را بر معلمی که زیاد حرف می‌زند می‌بندد.

تمجید، چون ماده‌ای مخدّر چه بسا سبب شود که احساس خوشی به کودک دست دهد، آن هم در آن لحظه. اما به هر حال، وابستگی به وجود می‌آورد. دیگران مرجع تایید او می‌شوند. او برای فرو نشاندن آتش طلب خویش و نیز برای تثبیت ارزش خود، به آنان متّکی می‌شود. آنان هر روز باید به او بگویند که ارزش دارد یا ندارد.

وقتی کودک احساس می‌کند که سزاوار تمجید نیست، چه بسا بدرفتاری کند تا اصل قضیه برای معلم روشن شود.

کشتی‌ها اگر به صخره اصابت کنند، غرق می‌شوند و از بین می‌روند، ما روابط بشری برخلاف کشتی‌ها، با عللی به ناچیزی ریگ‌های ساحل از هم می‌گسلند. معلم زمانی که با مسائل هر روزه ضباطی سر و کار دارد می‌تواند ویرانگرترین فرد یا سازنده‌ترین فرد بشود.

بهترین سلاح‌های معلم این است که با دلی آکنده از صفا و یک رنگی و بی‌آلایشی، از خشونت بدش بیاید و به تنبیه اعتقاد نداشته باشد. در تحلیل نهایی، انضباط دهنده واقعی کیست؟ کسی که بتواند دانش آموز را از وحشت و هراس به اعتقاد و اطمینان رهنمون شود.