بریده‌های کتاب روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه

خدمت شاه بودم. خیلی حرف زده شد.از تفصیلات دیروز اینکه میرزا محمدرضای قمشه‌ای که از حکمای الهی است بتوسط ملک‌الاطباء بحضور آمده بود. شاه بعضی تحقیقات حکمی کرده بودند. من‌جمله از کتب حکمی پرسیده بودند. میرزا محمدرضا گفته بود من‌جمله اسفار ملاصدرای شیرازی است. شاه این آیه را خوانده بودند: «ان الحمار یحمل الاسفار». گمان نمی‌کنم این آیه به این باموقعی از اول تا بحال خوانده شده باشد.

علی‌خان مشیرالوزاره، پسر مرحوم حسین‌خان نظام‌الدوله، که تازه از آذربایجان آمده بود و بسیار جوان قابلی و با من هم آشنا بود سه سال فرنگستان با هم بودیم دیروز مرض قلب گرفته دیشب فوت کرد. شاه بجای اینکه چنین نوکر قابلی از دستش رفته تأسف بخورد میفرمودند بی‌دین و کافر بود. خدا ما را حفظ کند که بعد از ما هم چنین خواهند فرمود.

خلاصه در بین شام عضدالملک بفارسی بسلامتی امپراطور روس خطبه‌ای [را] که میرزا عبدالله منجم برای او انشاء کرده بود و سه روز بود آنرا اتصالاً حفظ میکرد که سراپا عبارات سخیف و قوافی بی‌معنی بود قرائت نمود و من بفرانسه ترجمه کردم.

به آغا محمد خواجه کرمانشاهانی خطاب خانی داده شد. در فرمان نوشته بودند آغا محمد خان! من عرض کردم چون این اسم مخصوص سرسلسلهٔ سلطنت است خوب نیست داده شود. همان محمد خان باشد. شاه قبول فرمودند. اما آغا محمد خان خیلی بدش آمد. میخواست اسم آغا محمد خان را داشته باشد و شاید در دل خود هم میگفت او هم خواجه بود من هم خواجه هستم!

اسن مجلس حکیم‌الممالک بود که عقلش از اطفال به مراتب طفل‌تر است و اعقل [و] اعلم من بودم که بقدر خری عقل ندارم و بقدر یابوئی علم. سبحان‌الله چه دوره‌ای شده است! تعجب و حیرت باید کرد! زشت، حُسن است در ولایتِ شاه گرگ بر تخت و یوسف اندر چاه