بریده‌های کتاب تطهیر با جاری قرآن: تفسیر سوره بقره (عین . صاد)

اینها اگر هیچ اعتقادی به خدا و غیب و استمرار خویش نداشتند، از اینکه هستند بر زندگی حریص‌تر نمی‌شدند. «وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَىٰ حَيَاةٍ»؛ تو می‌یابی که اینها از تمامی مردم بر زندگی حریص‌تر هستند و این حرص شدید به خاطر چشم‌پوشی از آخرت و کوشش برای دنیاست و این هر دو، عامل رنج و عذاب است؛ آن هم برای کسانی که مدام دعوت می‌شوند و مدام نشان تحول و بانگ رحیل را احساس می‌کنند. برای اینها که این احساس عامل رنج و عذاب است، عمر طولانی جلوگیر از رنج‌ها و عذاب‌ها نخواهد بود.

((الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ))؛ آنها که خود را از دست می‌دهند، دیگر هیچ‌گونه ایمانی نخواهند داشت.

«لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَٰنُ الرَّحِيمُ»؛ معبودی جز او نیست. او که بخشنده، او که مهربان است. این حضور آشکار اوست. تنها پناهگاه شما اوست. نعمت ها و محبت ها از اوست. او شما را با خود پیوند داده و حبّ نفس و خودخواهی را در شما ریخته. آمد و رفت و تحوّل نعمت ها، هم فقر شما و عجز شما و هم حاکمیت و احاطه او را می‌رساند.

و نفس خود را بکشید، ((فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ)). ((ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ))؛ این درگیری با نفس و این قتل نفس به قدرت و وسعت و تولد شما کمک می‌کند.

برای اینهایی که به وسعت غیب روی آورده‌اند دیگر مرگ و زندگی حالت تقاطع ندارد، که مرگ ادامه زندگی و معنای زندگی است و همین است که صداقت ایمان با اشتیاق و تمنای مرگ مشخص می‌شود؛

باتوجه به ساخت و بافت انسان و ربطِ شناخت و احساس و عمل در او و با توجه به مناشیء ریب و ریشه های تعلق و عوامل کفر و نفاق، می‌توان از کارایی و تاثیر این آیات و از رفت و آمد و التفات و غیبت آیات، به هدایت ها و به عمق اعجاز قرآن رسید و از جام آیات نوشید و به مباحث موضوعی و معارف گسترده توجه نداشت، که اینها در این خط هدایتی و آشنایی به آیات گره می‌اندازند و بارها گفته شده: فرق است میان کسی که می‌خواهد از پل عبور کند و به مقاصدی را بیابد و میان کسی که پل، موضوع تحقیق و زمینه کار اوست و می‌خواهد تزِ کارشناسی خود را تهیه کند.

هر کدام از این امّت ها و هر کدام از شما رو به جهتی دارد و با معرفت جهت و ظهور هدف باید به عمل روی آورد و به خیر چنگ زد و از خوشی ها به خوبی ها پناه برد و در این میدان، مسابقه گذاشت و با این سبقت، پراکندگی و جدایی نیست، که «أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًاً»؛ او همه را باهم می‌آورد.

و سنگین‌ترین هجوم آنجا آغاز می‌شود که تو دلی کاشته‌ای و دلداری و باغی و محبوبی، تو آنها را بارور کرده‌ای و سایه گستر ساخته‌ای تا به بارنشسته و میوه‌هایش چشم و دست و احساس و دل تو را پر کرده، اکنون او میوه‌ها را می‌گیرد و پس از انس و دلدادگی با خاک و ریشه و ساقه و سبزه ها و سایه ها و میوه ها، ثمرات تو را بر باد می‌دهد و تمامی تعلق های انباشته و حاصل های جمع‌آوری شده را می‌ستاند. بخواهی یا نخواهی می‌گیرد. کافر باشی یا مؤمن، می‌سوزاند و می‌شکند. به طوع و رغبت یا به زور و یا کراهت راه می‌برد؛ که ساقی اوست، که راهبر اوست، که مجلس آرا اوست. چه خیال کرده‌ای...! اگر صبوری کنی و با عشق او شکوری کنی، بشارت برای توست؛ که با بلا و مصیبت سه نعمت خواهی داشت؛ هم ضعف‌ها را می‌شناسی و هم تعلق‌ها را می‌گذاری و هم با دلِ شکسته قدم بر می‌داری و آنچه سالک را راه می‌برد، نه حال خوش و نه عمل خوش و نه اشراق و شهود؛ که ظرفیت و انکسار اوست.

و معیار انسان کامل همین عبودیت است، نه علم و قدرت.

((وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَىٰ أَشَدِّ الْعَذَابِ))؛ و در روز قیامت که نهفته ها آشکار می‌شود، آدمی که تا این مرحله از میثاق آمده و سپس کفر ورزیده و چشم پوشیده، ((يُرَدُّونَ))؛ بازگردانده می‌شود، ((إِلَىٰ أَشَدِّ الْعَذَابِ))؛ و این بازگشت به سوی شدیدترین رنج هاست؛ چون شدیدترین بینات و شدیدترین کفر ها و چشم پوشی ها را داشته است.

و این نکته را نباید فراموش کرد که بهشت ها و آتش ها متفاوت است و چه بسا بهشت ما، جهنم راه رفته ها باشد.

«نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ»؛ آتش خدا نه پوست، که دل را می‌سوزاند و در بر می‌گیرد.

((إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ))؛ اگر صادقانه در شک هستید و اگر می‌خواهید به آگاهی برسید و اگر نمی‌خواهید در شک خود رفت و آمد کنید و نمی‌خواهید بازی کنید و در بازیگری فرو روید، این راه ساده‌ای است که از ناتوانی خود، به ارتباط عبد ما با ما راه بیابید و هدایت و حکم ما را از او بخواهید.

و برای اصلاح موانع و تحقق اطاعت و تبعیت از رسول و حرکت در صراط مستقیم است که تمحیص و بلا مطرح می‌شود و این تمحیص، تضییع ایمان شما نیست؛ که او می‌خواهد تا شما را خالص گرداند و از توهّم و هلاکت رها سازد.

و ملائکه، که از این گفت و گو در این سطح، هم عظمت این خلیفه را و هم آزادی و اختیار او را _از خلافت الهی_ می‌یافتند، به ضعف این خلیفه و سوء اختیار او و افساد و سفک دماء او اشاره می‌نمایند. غافل از اینکه بدون این خلافت و بدون این حقیقت محمدیه و علویه و بدون این انسان کامل، خلقت خود آنها و خلقت زمین و آسمان بی‌اساس می‌شود، كه مى‏ فرمايد: ((يـا أَحْمَدُ! لَوْلاكَ لَما خَلَقْتُ الْأَفْلاكَ))

«يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ»؛ هر کدام از اینها می‌خواهد و دوست دارد که هزار سال عمر کند؛ چون برای همین محدوده کار کرده‌اند و چون به غیبِ این مشهود توجه نداشته‌اند. «وَمَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَنْ يُعَمَّرَ»؛ و عمر طولانی جلوگیر از عذاب و رنج او نیست؛ چون این عذاب، از تعلّق بسیار و تحوّل ناچار و ضروری برخاسته است و کار های آنها بار امن و راحتی برایشان نخواهد آورد.

((فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدًى فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ))؛ اگر از جانب من هدایتی برای شما آمد (به راستی می‌آید به سوی شما از جانب من هدایتی)، ((فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ))؛ پس هرکس هدایت مرا پی گرفت و به دنبال آمد، نه هیچ ترسی بر آنهاست و نه آنها اندوهی می‌خورند، نه ترسی از آینده و نه اندوهی از گذشته. هیچ التهابی نخواهند داشت. ((وَالَّذِينَ كَفَرُوا))؛ آنهایی که کفر ورزیدند و چشم پوشیدند، ((وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا))؛ و نشانه های ما را تکذیب کردند و دروغ پنداشتند و یا به دروغ نسبت دادند، ((أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ))؛ اینها همراه آتش هستند، ((هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ))؛ اینها در این آتش جاودانه هستند. پس رنج مستمر و سوختن مداوم برای کفر و تکذیب است و امن و آرامش برای همراهی و پیروی و این هر دو از همین دنیا آغاز می‌شود و ادامه می‌یابد، که شکر حتی در کنار رنج و بلا، امن و راحت می‌آورد و ((مع العسر))، یُسر و یَسار می‌سازد.

«وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا»؛ این هنگام را به یاد بیاور که ما بیت را برای بازگشت و آرام مردم قرار دادیم و جعل کردیم. «وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى»؛ و شما هم از جایگاه ابراهیم و مقام او مصلّی بگیرید. «وَ عَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ»؛ ما به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که بیت مرا تطهیر کنید و از ناپاکی ها جدا سازید؛ که این بیت اهل بیتی دارد. «لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ»؛ این بیت برای شیدایانِ سرگردان و استوارانِ پابرجا و فرمانبرانِ فروتن و سردادگانِ مقرّب است.

اینکه خدا و فرشته‌ها در سایه‌بان‌هایی از ابرها بیایند، برای آنها که چشم پوش‌اند و کفر پیشه‌اند ایمانی نمی‌آورد و برای آنها که سالک هستند یک جرقه برای روشنایی‌شان کافی است. اگر تو برای روشنایی، جهنمی از آتش را بهانه کنی و از جرقه‌های موجود و بینات مستمر چشم بپوشی، حتماً از چنین حضوری از خدا و فرشته‌ها هم چشم می‌پوشی؛ چون کسی که شکر جرقه‌ها را نگذاشته باشد به این چلچراغ های حضور راه ندارد و بر فرض راهیابی، کامیابی و بهره‌مندی ندارد.