بریده‌های کتاب تطهیر با جاری قرآن: تفسیر سوره بقره (عین . صاد)

«نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ»؛ آتش خدا نه پوست، که دل را می‌سوزاند و در بر می‌گیرد.

((إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ))؛ اگر صادقانه در شک هستید و اگر می‌خواهید به آگاهی برسید و اگر نمی‌خواهید در شک خود رفت و آمد کنید و نمی‌خواهید بازی کنید و در بازیگری فرو روید، این راه ساده‌ای است که از ناتوانی خود، به ارتباط عبد ما با ما راه بیابید و هدایت و حکم ما را از او بخواهید.

و برای اصلاح موانع و تحقق اطاعت و تبعیت از رسول و حرکت در صراط مستقیم است که تمحیص و بلا مطرح می‌شود و این تمحیص، تضییع ایمان شما نیست؛ که او می‌خواهد تا شما را خالص گرداند و از توهّم و هلاکت رها سازد.

و ملائکه، که از این گفت و گو در این سطح، هم عظمت این خلیفه را و هم آزادی و اختیار او را _از خلافت الهی_ می‌یافتند، به ضعف این خلیفه و سوء اختیار او و افساد و سفک دماء او اشاره می‌نمایند. غافل از اینکه بدون این خلافت و بدون این حقیقت محمدیه و علویه و بدون این انسان کامل، خلقت خود آنها و خلقت زمین و آسمان بی‌اساس می‌شود، كه مى‏ فرمايد: ((يـا أَحْمَدُ! لَوْلاكَ لَما خَلَقْتُ الْأَفْلاكَ))

«يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ»؛ هر کدام از اینها می‌خواهد و دوست دارد که هزار سال عمر کند؛ چون برای همین محدوده کار کرده‌اند و چون به غیبِ این مشهود توجه نداشته‌اند. «وَمَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَنْ يُعَمَّرَ»؛ و عمر طولانی جلوگیر از عذاب و رنج او نیست؛ چون این عذاب، از تعلّق بسیار و تحوّل ناچار و ضروری برخاسته است و کار های آنها بار امن و راحتی برایشان نخواهد آورد.

((فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدًى فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ))؛ اگر از جانب من هدایتی برای شما آمد (به راستی می‌آید به سوی شما از جانب من هدایتی)، ((فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ))؛ پس هرکس هدایت مرا پی گرفت و به دنبال آمد، نه هیچ ترسی بر آنهاست و نه آنها اندوهی می‌خورند، نه ترسی از آینده و نه اندوهی از گذشته. هیچ التهابی نخواهند داشت. ((وَالَّذِينَ كَفَرُوا))؛ آنهایی که کفر ورزیدند و چشم پوشیدند، ((وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا))؛ و نشانه های ما را تکذیب کردند و دروغ پنداشتند و یا به دروغ نسبت دادند، ((أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ))؛ اینها همراه آتش هستند، ((هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ))؛ اینها در این آتش جاودانه هستند. پس رنج مستمر و سوختن مداوم برای کفر و تکذیب است و امن و آرامش برای همراهی و پیروی و این هر دو از همین دنیا آغاز می‌شود و ادامه می‌یابد، که شکر حتی در کنار رنج و بلا، امن و راحت می‌آورد و ((مع العسر))، یُسر و یَسار می‌سازد.

«وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا»؛ این هنگام را به یاد بیاور که ما بیت را برای بازگشت و آرام مردم قرار دادیم و جعل کردیم. «وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى»؛ و شما هم از جایگاه ابراهیم و مقام او مصلّی بگیرید. «وَ عَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ»؛ ما به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که بیت مرا تطهیر کنید و از ناپاکی ها جدا سازید؛ که این بیت اهل بیتی دارد. «لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ»؛ این بیت برای شیدایانِ سرگردان و استوارانِ پابرجا و فرمانبرانِ فروتن و سردادگانِ مقرّب است.

اینکه خدا و فرشته‌ها در سایه‌بان‌هایی از ابرها بیایند، برای آنها که چشم پوش‌اند و کفر پیشه‌اند ایمانی نمی‌آورد و برای آنها که سالک هستند یک جرقه برای روشنایی‌شان کافی است. اگر تو برای روشنایی، جهنمی از آتش را بهانه کنی و از جرقه‌های موجود و بینات مستمر چشم بپوشی، حتماً از چنین حضوری از خدا و فرشته‌ها هم چشم می‌پوشی؛ چون کسی که شکر جرقه‌ها را نگذاشته باشد به این چلچراغ های حضور راه ندارد و بر فرض راهیابی، کامیابی و بهره‌مندی ندارد.

در واقع درد و رنج انسان معیار و میزان کفر و چشم‌پوشی اوست. آدمی به اندازه‌ای که رنج می‌برد کافر است.

«أُولَٰئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَىٰ»؛ اینها کسانی هستند که با رسیدن به هدایت و آگاهی آن را در برابر گمراهی واگذاشتند. «وَالْعَذَابَ بِالْمَغْفِرَةِ»؛ آنها رنج را در برابر غفران و بخشایش خریدند. «فَمَا أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ»؛ چقدر بر آتش شکیبا هستند!!

او از آتش روشنی می‌خواهد. بصیرت می‌خواهد. اما همین که آتش روشنی می‌آورد و اطراف و گرداگرد او را روشن می‌کند و او به مقصود نزدیک می‌شود، دستی نور آتش و روشنی آن را می‌برد و او در ظلمت ها و تاریکی ها؛ تاریکی فضا و تاریکی منافع و تاریکی تصمیم و تاریکی اقدام می‌ماند. نمی‌داند چه بکند، چه تصمیم بگیرد. نمی‌داند منافع چه شد و نمی‌بیند، حتی آتشی را که افروخته بود و روشنی آورده بود. این تاریکی و خاموشی آتش با ناتوانی در بصیرت او همراه است. چه بسا کسانی بتوانند در بحران ها و تاریکی ها ببینند و کار و تصمیم و تکالیف خود را بیابند، اما این ها این توانایی و این بصیرت را هم ندارند‌ ((وَتَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لَا يُبْصِرُونَ))؛ هیچ نمی‌بینند. این ها بالاتر از این همه، نمی‌توانند رابطه برقرار کنند و نمی‌توانند نشان و پیامی را دریافت کنند. هم کری و هم گنگی و هم کوری، گرفتاری آنهاست؛ ((صُمٌّ بُكمٌ عُميٌ فَهُم لا يَرجِعونَ))؛

که با رشد ارزش ها وسوسه ها زیادتر می‌شود و آرزو های خواب رفته سر برمی‌دارد؛ که باید وسوسه را طرد کرد و آرزد ها و خواسته ها را قربانی کرد.

اینها کور هستند؛ به خاطر تحول منافع و جا به جایی آن، به خاطر بحران و فشار روحی و مشکل تصمیم‌گیری و اقدام و عمل و به خاطر ضعف شخصیت و نداشتن تکیه‌گاه روحی هنگام برخورد با مصیبت و گرفتاری.

که امام صادق(ع) می‌فرمود: «برای آنکه تجاوز کرده و از راه بیرون آمده و سر به دره ها گذاشته، تو بیشتر از تجاوزش، کیفری نخواهی داشت.»

و کسی که در وجود خود گرفتار این عوامل می‌شود، به همان اندازه خوار و ذلیل و از دست رفته است و در روز جزاء به خاطر این بازگشت و عقب‌گرد از عبودیت خالص و توحید یکدست، به عذاب و رنج و شدیدترین رنج ها و عذاب ها بازگردانده می‌شود. ((یردون))، حکایت از بازگشت و رده دارد. پس از رشد و پیشرفت، دوباره به عذاب و انحطاط باز می‌گردد و شدت عذاب به خاطر شدت کفر و چشم پوشی است و این تطابق در عذاب و کفر، کاشف از حضور حق و حکمت حق و توجه حق دارد؛ ((وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ)).

«وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ»؛ هرکس با رغبت و بدون انتظار خوبی کند، خداوند سپاسگزار و داناست. می‌داند و پاداش می‌دهد و سپاس می‌گذارد.

آنها که از عهد و کتاب خدا چشم نپوشیده‌اند و به راستی آن را تلاوت کرده‌اند و پیروی نموده‌اند، اینها به کتاب خدا و به تو روی می‌آورند و از خسارت نجات می‌یابند و در این فرصت، توجه‌شان از نعمت‌ها به منعم و از نعمت ها به مسئولیت ها و بازدهی و تقوا معطوف می‌شود؛ «يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ...وَاتَّقُوا...». این گونه، نعمت، ذکر و اطاعت را می‌سازد، نه وسوسه قدرت و فتنه علم و نَبذ کتاب را...

«إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ»؛ به راستی خداوند به تمامی مردم رئوف و مهربان است. بر آنها بار سنگین نمی‌گذارد و با آنها دشمنی ندارد. آنچه با آنها داد و ستد می‌کند به خاطر وسعت و رفعت آنهاست؛ وسعتی در وجود و رفعتی در شهود آنها.

((أُولَٰئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ))؛ اینها کسانی هستند که با دستیابی به عهد و میثاق و با ایمان و گرایش به آخرت، پس از دستیابی به این همه آن را در برابر ((زندگی دنیا)) و حیات پایین‌تر از دست دادند.

((وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَا هُم بِمُؤْمِنِينَ))؛ از مردم کسانی می‌گویند به خدا و به روز دیگر ایمان آورده‌ایم درحالی که هیچ مومن نیستند. اینها ادعای ایمان دارند و به هیچ ایمان ندارند و هیچ حدی از ایمان را ندارند. برای آنها ایمان و کفر مساله نیست. مشکل آنها در اعتقادات نیست. اینها منفعت طلب، فرصت طلب هستند. این مرض نهفته آنهاست و همین مرض بر دستگاه های حسی آنها اثر می‌گذارد و از حس و دقت خود بهره‌مند نمی‌شوند؛ ((لایَشعُرُنَ)). و همین مرض بر سنجش و اندیشه آنها اثر می‌گذارد و در برابر وجود خود و شخصیت خود که از دست داده‌اند، چیزی نمی‌گذارند و با این سفاهت آشکار نمی‌فهمند و نمی‌سنجند؛ ((هُمُ السُّفَهاءُ)).