بریده‌های کتاب آیین زندگی (اخلاق کاربردی)

هم سوال از علم خیزد هم جواب / همچنان که خار و گل از خاک و آب (مولوی، مثنوی معنوی، دفتر چهارم، بیت 3009)

علم تقلیدی بود بهر فروخت چون بیابد مشتری خوش بر فروخت مشتری علم تحقیقی حقست دایما بازار او با رونقست (مولوی)

می گویند روزی ناصرالدین شاه از اعتمادالسلطنه، رئیس دارالطباعه کشور و مؤلف كتاب المآثر و الآثار پرسید:(( در مملکت ما چه چیز از همه بیشتر است؟)) اعتمادالسلطنه بی درنگ گفت:((قربان ، پزشك!)) ناصرالدین شاه تعجب کرد و پرسید:((چرا؟)) او گفت:((پاسخش را چندی بعد به عرض میرسانم.)) چند روز بعد دستمالی زیر چانه اش بست و دو سر آن را روی سرش گره زد و چنان وانمود کرد که دندانش درد میکند. با همان حالت پیش شاه آمد شاه پرسید:((چه شده است؟)) گفت:((قربان،دندانم پیله کرده است.))ناگهان یکی از درباریان گفت:((باید شلغم جوشیده روی جایگاه پیله بگذاری.)) دیگری گفت:((علاج این درد حریره بادام است.))خلاصه اینکه هر کسی فراخور اطلاع خود چیزی تجویز کرد. آنگاه اعتمادالسلطنه دستمال را باز کرد و خطاب به شاه گفت:((قربان! دندان من درد نمیکند؛ تنها خواستم عرضی را كه يك هفته پیش كردم تأیید کنم که در مملکت ما پزشک از همه چیز بیشتر است.))

یکی از باورهای بسیار مشهور در میان برخی از برادران اهل سنت این است که ابوطالب، پدر امیر مؤمنان(ع) ، تا آخر عمر به پیامبراکرم(ص) ایمان نیاورد و مشرك بود و مشرك از دنیا رفت. شواهد بسیاری در کتابهای تاریخی و روایی خود اهل سنت وجود دارد که خلاف این باور را به اثبات می رساند. سال ها پیش، یکی از محققان و نویسندگان عربستانی، به نام عبدالله الخُنیزی، پژوهشی در این زمینه انجام داد و حاصل پژوهشهای خود را در کتابی با عنوان '' ابوطالب مؤمنُ قريش'' منتشر کرد اما جامعه علمی عربستان ، به جای تشکر از این نویسنده که یک حقیقت تاریخی و روایی را به اثبات رسانده بود، دست به اقدامی شگفت زد. برخی از قاضیان عربستان حکم اعدام نویسنده را با ریختن سرب مذاب در گلوی او صادر کردند! صدای اعتراض اندیشمندان مختلف از گوشه و کنار جهان اسلام بلند شد. مجامع علمی ایران و عراق نیز اعتراض خود را به سفارتخانه های عربستان در این دو کشور اعلام کردند؛ تا آنکه بالاخره مسئولان عربستان از اعدام عبد الله الخنیزی صرف نظر کرده و به تبعید وی از عربستان رضایت دادند.

حقیقت سرایی است آراسته هوا و هوسْ گردِ برخاسته نبینی که جایی که برخاست گرد نبیند نظر گرچه بیناست مرد(سعدی شیرازی، کلیات سعدی، بوستان، ص 301)

چو بشنوی سخنِ اهلِ دل، مگو که خطاست سخن شناس نه‌ای جان من، خطا این جاست (حافظ)

نخستین آیاتی که بر پیامبر اکرم نازل شد بهترین دلیل بر جایگاه ویژه تعلیم و تعلم در اسلام است: ((إِقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ؛ خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ إِقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ؛ الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَمِ؛ عَلَّمَ الْإِنْسَانَ ما لَمْ يَعْلَمُ. )) بخوان به نام پروردگارت که( جهان را) آفرید. همان کس که انسان را از خون بسته ای خلق کرد بخوان که پروردگارت از همه بزرگوارتر است همان کسی که به وسیله قلم تعلیم نمود، و به انسان آنچه را نمی دانست یاد داد.

زمانی به ارسطو اعتراض شد که چرا حرمت استاد خود، افلاطون را نگه نداشته و دیدگاههای او را به نقد کشانده و در رد آنها سخن می گوید. ارسطو در پاسخ سخنی بسیار ارزشمند و جاودانه گفت:(( افلاطون را دوست دارم؛ اما به حقیقت، بیش از افلاطون علاقه دارم.))

سعی ناکرده در این راه به جایی نرسی / مزد اگر می طلبی طاعت استاد ببر (دیوان حافظ)

طی این مرحله بی همرهی خضر مکن/ظلمات است بترس از خطر گمراهی ( دیوان حافظ)

زان که با عقلی چو عقلی جفت شد مانع بد فعلی و بد گفت شد عقل با عقل دگر دوتا شود نور افزون گشت و ره پیدا شود (مولوی، مثنوی معنوی)

که به ظن تقلید و استدلالشان / قایمست و جمله پر و بالشان (مولوی، مثنوی معنوی، دفتر اول، بیت 2126)

چو دانی که مقصود گوینده چیست مبین ای برادر که گوینده کیست نباید بر این قدر گوهر شکست که از دست بی قدری افتد به دست کی افتد در اعجاز قرآن شکی و گر خواندش بی خرد کودکی

عمل بدون نیت، در حقیقت، یک کالبد مرده است که با دل و روح انسان ارتباط نمی یابد.

هر کسی کو عیبِ خود دیدی ز پیش کی بُدی فارغ خود از اصلاحِ خویش ؟ غافلند این خلق از خود ای پدر لاجَرَم گویند عیبِ همدگر (مولوی)

آدمی فربه شود از راه گوش/جانور فربه شود از حلق و نوش(مولوی)

اخلاق کاربردی نام رشته ای نوپا در مجامع علمی غرب است که محدوده فعالیت خود را در حوزه های خاصی از زندگی فردی و اجتماعی انسان قرار داده و با تطبیق استدلال ها، اصول و ارزش ها، در حوزه رفتار های اخلاقی، به ارزش گذاری آن ها می پردازد.

شبان وادی ایمن گهی رسد به مراد / که چند سال به جان خدمت شعیب کند ( دیوان حافظ)

محمد حسنين هيکل، نویسنده نامدار مصری، در چاپ نخست کتاب بسیار مشهور خود،حياة محمد، ماجرای یوم الدار را از کتابهای معتبر اهل سنت نقل کرده است؛ ماجرایی که در نخستین روزهای اعلان عمومی دعوت پیامبر رخ داد و پیامبر اکرم(ص) در جمع بزرگان مکه امیرمؤمنان را به عنوان «ولی» ، «خلیفه» و «امیر» پس از خود معرفی کرد. اما برخی، این کار محققانه هیکل را برنتافتند و او را تحت فشارهای شدید روحی و روانی قرار دادند تا بخش هایی از کتاب خود را که نص در امامت و خلافت و ریاست امیرمؤمنان بود، حذف کند. البته وی نخست مقاومت کرد و با انتشار مقالاتی در برخی از مجلات علمی به پاسخگویی پرداخت؛ اما در نهایت تسلیم تهدیدها و تطمیع ها شد و در چاپ های بعدی کتاب خود، آن بخشها را حذف کرد؛ بی آنکه لااقل در پاورقی یا مقدمه کتاب به این رفتار غیر محققانه اشاره ای داشته باشد.

صاف خواهی چشم و عقل و سمع را بر دران تو پرده‌های طمع را هر که را باشد طمع الکن شود با طمع کی چشم و دل روشن شود. (مولوی، مثنوی معنوی، دفتر دوم، ابیات 570 و 580)