بریده‌های کتاب روزگار دوزخی آقای ایاز

اوثنو و نی‌ی: امیی: اتا: پستیش: اتا: اس‌بار، عر عر عرعر جمند ازیزم شق شق شق رق رقرق تررق، بردیکه با خاندان هلطنتی‌ام سمراهی کرد، خیک نواکتم، زانکه زیان رسانیذاورازفت ذیفرذاذم.

چند دقیقه قبل از اعدامش به من اشاره می‌کند که بروم جلوتر. من جلوتر می‌روم. می‌گوید: می‌دانی چرا کشتمش؟ می‌گویم: نه غلامعلی! نمی‌دانم، نمی‌دانم چرا کشتیش! می‌گوید: سرش را که بلند کرد، چشم‌هایش آن طرف بند لباس آنقدر زیبا و متناسب بود که نمی‌شد نکشمش! می‌فهمی؟ عقب می‌کشم. دارش می‌زنند.

تو این قوم را از پشت زده باشی ولی او تو را از روبرو خواهد زد.

می‌گفت مردم معتقدند که طرف راست طرف تفوق است و برای آنکه فکر نکنند که من این برتری را به رخ آنها می‌کشم، دوست دارم همه چیز را از طرف چپ شروع کنم به همین دلیل بین من و او قرار بر این شده بود که همیشه از راست من شروع کنم و از چپ او. ناخودآگاهانه پی برده بود که چپ ممکن است پیروز باشد!

او می‌توانست حتی با خون وضو بگیرد و بعد در برابر مردم نماز بایستد، یا می‌توانست پس از قتل عام مردم قضیه‌ای درباره بزرگی خداوند داده سخن بدهد. می‌توانست بیست نفر از متفکران قوم را از زندان آزاد کند تنها برای آنکه دو روز بعد همه آنها را یکجا بکشد و بگوید زیر آوار مانده‌اند و بعد در برابر تمام مردم این خطه برای رخت بر بستن فکر و تعالی انسانی اشک بریزد!

و او مردی که ما گرفته بودیم و سنگسارش کرده بودیم و بعد دست و پایش را بریده بودیم، بر سر چهارراه تاریخ ایستاده، فریاد زده بود: آزادی! و ما با یک قیچی او را به درون حافظه‌اش رانده بودیم مغزش را شکاف داده، زبانش را در گور کوچک آن شکاف دفن کرده بودیم.

ملت من، ملت مفعول من، از دیدی که من، منی که زلف‌هایم را محمود به دست خود پیراسته بود، می‌نگرم، غضروفی است که شیون می‌کشد.

ملت غضروفی دمروی من! ملت مفعول تاریخی من! آراستن سرو ز پیراستن است! و حتی از مغز ما را می‌پیرایند، از قلب، زلف‌های قلب ما را می‌پیرایند ، تنظیم می‌شویم. بر ما لباس غضب پوشانیده می‌شود، بر ما لباس عزا پوشانیده می‌شود، بر ما جشن می‌گیرند، بر ما عروسی می‌گیرند و جشن و عزا و عروسی و غضب مثل قدم‌های موزون محمود و محمودها بر ما که در طول تاریخ به صورت دمرو افتاده‌ایم فرود می‌آید و ما بر روی شانه‌هایمان، بر روی پشتمان، بر روی پلک‌هایمان و آش و لاش از هم دریده متلاشی سوراخ مغزهایمان از پشت، قدم‌های موزون محمود و محمودها را می‌شنویم. مرا که ورق می‌زنی تاریخ ورق می‌خورد. آراستن سرو ز پیراستن است. ما همه سروهای دمرو هستیم‌.

چرا چشم‌هایت را به مردم نشان نمی‌دهی تا همه خوشبخت شوند؟

ما علیه خویش دست به یک قیام دسته جمعی زده‌ایم! بر سر هر یک از نیزه‌ها سر خود ما حرکت می‌کند. قیامت است آری. ولی مردم با نظم و ترتیب حرکت می‌کنند.

قبله عالم اینجا قیامت است!

چه مانعی دارد که خلق فقط تبدیل به یک حلق شیون‌زن بشود؟!

چارچرخه در روح ماست. چارچرخه روح ماست. چارچرخه فردفرد ماست!

[آنها] می‌خواستند سر به تن محمود نباشد و من فکر می‌کردم که اگر این محمود نباشد، محمود دیگری در کار خواهد بود! و مگر نه این است که تمام طول تاریخ جز همین روال مکرر، چیزی را ثابت نمی‌کرد؟

ما می‌خواهیم محمود برود و تحت هیچ نام و عنوان دیگری برنگردد.

شاید این چیزهای واقعی نیستند که اهمیت دارند. این آن چیزهای خیالی، جنون آمیز، وهم‌انگیز و رویایی هستند که زندگی مارا به خود می‌آکنند و مارا زنده نگاه می‌دارند.

منی که تاریخ بر روی کفلم نوشته می‌شد، چه کاری می‌توانستم بکنم جز اینکه سکوت کنم؟!