بریده‌های کتاب حکمتها و اندرزها

جهالت است که مردم را آلت و ملعبه فکر و اراده یک عده دنیا پرست قرار می‌دهد.

انسان کامل، انسان دوست است. در رنج و غم دیگران شریک است

رسول خدا(ص) خطاب به ابوذر غفاری: مبادا به خاطر آرزوهای دراز و فکر اینکه هنوز دیر نشده و هنوز وقت باقیست، در کاری که باید بکنی تاخیر کنی؛ تو مرد زمان حالی و متعلق به زمان حالی، تو از زمان ماضی و گذشته جدا شده ای و به زمان مستقبل و آینده هنوز نرسیده ای، فکر کن و مواظب باش که زمان حال را به خوبی دریابی.

ای ابوذر! از آن بپرهیز که خیالات و آرزوها سبب شود که کار امروز به فردا بیفکنی، زیرا تو متعلق به امروز و مال امروز هستی نه مال روزهای نیامده. در آنجا که کار مفید و لازم و خداپسندی می‌خواهی انجام دهی تأخیر و دفع الوقت را روا مدار. ای ابوذر! به عمرت بیشتر بخل بورز تا به مالت. (بخشی از وصیت حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم به ابوذر غفاری)

از بشر انتظار اینکه خطا نکند، خطاست، بشر جایزالخطاست؛ از بشر باید انتظار داشت که خطاهای خود را تکرار نکند، از خطاهای خود استفاده کند. یعنی چه از خطاهای خود استفاده کند؟ یعنی آن‌ها را بشناسد و مصمم گردد که تکرار نکند.

آن وقت رسول اکرم این طور توضیح داد و فرمود: یا علی! بعد از من امت من مال دنیا به چنگ می‌آورند و همان مال، آنها را گرفتار فتنه‌ها خواهد کرد و با این حال بر خدا منت می‌گذارند که دین دارند، تمنای رحمت او را دارند و از عذاب او ایمن‌اند، احکام و مقررات الهی را با تأویل و شبهه پامال می‌کنند، حرام‌های خدا را حلال می‌کنند، شراب را به نام نبیذ و مال حرام و رشوه را به نام هدیه و ربا را به نام بیع می‌خورند. من گفتم: یا رسول اللّه! تکلیف من در این وقت چیست؟ آیا با این مردم معاملۀ کفر و ارتداد کنم یا معاملۀ فتنه؟ فرمود: معامله فتنه.

علی علیه السلام می‌فرماید: «هر ظرفی به واسطه ریختن چیزی در آن از وسعتش کاسته می‌شود مگر ظرف علم که هر اندازه بیشتر بریزند وسیع‌تر و باگنجایش‏‌تر می‌گردد.»

انسانیت از خداشناسی نمی‌تواند جدا گردد، یا خداشناسی است و یا سقوط در حیوانیت و منفعت پرستی و سبعیت و درندگی. منفعت پرستی به معنی واقعی کلمه یعنی اینکه آدمی واقعا بنده شهوت و شکم بوده باشد. یا باید بنده خدا بود و یا بنده شکم و دامن و جاه و مقام و پول و زر و زیور، راه سوم ندارد، اما اینکه کسی مدعی شرافت و اخلاق و تقوا و عفت باشد و در عین حال به خداشناسی که سرسلسله این امور است ایمان و اعتقاد نداشته باشد وهم باطلی بیش نیست.

آن عقیده و مسلکی شایسته جهاد و فداکاری است که فوق منافع مادی افراد باشد.

در عمل مجسمۀ عدل و مساوات بود، در کلماتش هم ظهور و بروز دارد. در عمل آنقدر در این راه کوشش می‌کرد که قوی و ضعیف نمی‌شناخت و می‌گفت: قوی در نزد من ضعیف است تا وقتی که حقی را که پامال کرده از او پس بگیرم و ضعیف در نزد من قوی است تا وقتی که حق سلب شدۀ او را برای او بگیرم.

زیان کرده واقعی آن کسانی هستند که خودشان را باخته اند و شخصیت انسانی خود را از دست داده اند.

در حدیث است که: «خداوند خوشی و آسایش را در دو چیز قرار داده: یقین و رضایت خاطر، و ناراحتی و رنج را در دو چیز دیگر قرار داده: تردید و خشم».

علی علیه السلام می‌فرماید: «روحها مانند بدنها خستگی و افسردگی پیدا می‌کنند. در این حال که افسردگی روحی به شما دست می‌دهد با سرگرم شدن به حکمتهای بدیع و فکرهای نغز و دلپذیر، خود را مشغول بدارید.»

علی علیه السلام می‌فرماید: «روح‌ها مانند بدن‌ها خستگی و افسردگی پیدا می‌کنند. در این حال که افسردگی روحی به شما دست می‌دهد با سرگرم شدن به حکمت‌های بدیع و فکرهای نغز و دلپذیر، خود را مشغول بدارید.»