بریده‌های کتاب شرح حدیث جنود عقل و جهل

بدان که آدمِ اول و ابلیس اعظم حقیقت عقل و جهل می باشند و از برای هریک، ذریه و مظاهری است در عالم دنیا، که تشخیص آن ها و تمیز بین آن دو طایفه را هم در این عالم می توان داد از موازین قرآنیه که میزان اکبر است و از موازین حدیثیه که موازین صغری هستند.

فطرت، مخموره ی غیر محجوبه است که محکوم احکام طبیعت نشده و وجهه ی روحانیت و نورانیت آن ها باقی است. و اگر فطرت متوجه به طبیعت شد و محکوم به احکام آن گردید و محجوب از روحانیت و عالم اصلی خود شد، مبدأ جمیع شرور و منشأ جمیع شقاوت و بدبختی هاست، که تفصیل آن بیاید.

و اگر فطرت متوجه به طبیعت شد و محکوم به احکام آن گردید و محجوب از روحانیت و عالم اصلی خود شد، مبدأ جمیع شرور و منشأ جمیع شقاوت و بدبختی‌هاست

انسان می تواند مَظهریت ابلیسیه را به مظهریت آدمیه مبدل نماید؛ زیرا که انسان تا در عالم طبیعت -که دار تغیر و تبدّل است- واقع است، به واسطه ی قوه ی مُنفَعله که حق تعالی به او عنایت نموده و راه سعادت و شقاوت را واضح فرموده، می تواند نقایص خود را مبدَّل به کمالات، و رذایل خویش را تبدیل به خصایل حمیده، و سیئات خود را مبدَّل به حسنات نماید. و این که معروف است «فلان خُلقِ زشت یا فلان صفت رذیله از ذاتیات است و قابل تغییر نیست»، اصلی ندارد و حرفی بی اساس و ناشی از قِلّت تدبر است؛ بلکه با ریاضات و مجاهدات، تمام صفات نفسانیه را می توان تبدیل [نمود] و تغییر داد، حتی جُبن و بخل و حرص و طمع را می توان مبدل به شجاعت و کرم و قناعت و عزت نفس نمود.