بریده‌ای از کتاب دیبای دیداری: متن کامل تاریخ بیهقی اثر محمدبن حسین بیهقی

اما قوت خرد و سخن او را در سر سه جایگاه است یکی را تخیل گویند، نخستین درجه که چیزها را بتواند دید و شنید؛ و دیگر چیز آن است که تمیز تواند کرد و نگاه داشت، پس ازین تواند دانست حق را از باطل و نیکو را از زشت و ممکن را از ناممکن و سیوم درجه آن است که هر چه بدیده باشد فهم تواند کرد و نگاه داشت. پس ازین بباید دانست که ازین قیاس میانه بزرگوارتر است که او چون حاکم است که در کارها رجوع با وی کنند و قضا و احکام به وی است. و آن نخستین چون گواه عدل و راستگوی است که آنچه شنود و بیند با حاکم بگوید یا چون باز خواهد باز دهد این است حال نفس گوینده و اما نفس خشم گیرنده؛ به وی است نام و ننگ جستن و ستم ناکشیدن و چون بر وی ظلم کنند به انتقام مشغول بودن و اما نفس آرزو به وی است دوستی طعام و شراب و دیگر لذتها.