بریده‌ای از کتاب تاریخچه ادبیات معاصر ایران: از آغاز تا سال 1300 شمسی اثر شهریار زرشناس

در تفکر اسلامی، «ملت» نوعاً جوهری ایمانی-اعتقادی و ولایی دارد و در نسبت با پیروی از دین و پیامبر معنا می شود و «وطن» نیز در نسبت با مرزهای اعتقادی و میزان نفوذ عقاید اسلامی و در پرتو یک همبستگی اسلامی(ورای جغرافیا و نژاد و زبان و رنگ پوست) تعریف می شود. حال آنکه اساسِ مفهوم «ملت» و ملی گرایی (ناسیونالیسم) مدرن مبتنی بر نوعی تلقی خودبنیادانگارانه و اومانیستی از «حاکمیت» است. در تفکر غربی مدرن، مفهوم اومانیستی «ملت» (فارغ از مؤلفۀ اعتقاد و ایمان دینی) به عنوان مبنا و معیارِ نحوی و وجهی از هویت بشر مدرن (وجهی از هویت انسان مدرن که در ذیل دولت_ملت فعلیت می یابد)، اساس وحدت و مرزبندی ها و افتراق ها قرار می گیرد. این مفهوم مدرنیستی ملت، نوعاً و ذاتاً صبغه ای سکولاریستی دارد.