بریدۀ کتاب

ناصرالدین شاه پس از بحران تنباکو به اِعمال محدودیت سیاسی بیشتر روی آورد و از تغییر و تحولات خطرناک پرهیز کرد. امتیازات کمتری واگذار کرد؛ به دوران رشد و گسترش دارالفنون پایان داد؛ ایجاد مدارس جدید را ممنوع ساخت؛ هنگامی که گروهی مذهبی یک موسسه آموزشی جدید را در تبریز به آتش کشیدند، موضوع را نادیده گرفت؛ اختر و قانون را غیرقانونی اعلام کرد؛ نشریات منتشر شده در سایر کشور ها را به باد انتقاد گرفت؛ میزان بورس های دولتی برای تحصیل در خارج را محدود کرد؛ مسافرت های مردم از جمله وابستگان خود را به اروپا منع کرد؛ با غرور و افتخار اعلام کرد که وزیرانی می‌خواهد که ندانند آیا بروکسل نام محلی است و یا نوعی کلم؛ و به دلیل هراس از شایعات ضد دولتی و به بهانه اینکه ((راویان و دراویش، تنبلی و سایر مفاسد را در بین طبقات پایین رواج می‌دهند))، بیهوده کوشید تا اکثر قهوه‌خانه های تهران را به تعطیلی بکشاند. افزون بر این، ناصرالدین شاه بیش از پیش به تحریک رقابت های گروهی متوسل می‌شد و از بابی ها به عنوان سپر بلا بهره‌برداری می‌کرد.