بریده‌ای از کتاب یادداشتهای زیرزمینی با چهارده تفسیر اثر فیودور داستایفسکی

می‌دانید موضوع چیست؟ موضوع، فهمیدن همه چیز است؛ پی بردن به همه چیز، همه‌ی ناممکن ها و دیوارهای سنگی و آشتی نکردن حتی با یکی از آنها، البته درصورتی که خودتان این سازگاری و آشتی را نخواهید و به مذاقتان خوش نیاید. مسأله رفتن و رسیدن به منفورترین نتایج تاریخ است؛ آن هم از طریق محکم ترین زنجیر های منطقی. و آن نتیجه، یک موضوع جاودانه است: این‌که حتی در وجود یک دیوار سنگی هم گویا خود ماییم که تقصیرکاریم، هرچند بازهم به وضوح مشخص است که هیچ تقصیری نداریم. پس باید ساکت و بی رمق تنها دندان برهم سایید و غرق در اشتیاقی شیرین _ در همان حالت لَختی و سستی _ یخ زد و به این فکر کرد که حتی خباثت در حق کسی هم از دست تو ساخته نیست؛ به این‌که گمشده‌ات را نیافته‌ای و ممکن است هرگز هم نیابی؛ به این‌که همه‌ی اینها فریب و دروغ و حقه‌بازی بوده و اصلا معلوم نیست، دست چه کسی یا چه چیزی در کار است. اما به رغم این ابهامات و فریب‌ها، هنوز هم درد می‌کشید و هرچه ابهامتان بیشتر می‌شود، دردی هم که می‌کشید، بیشتر است!