همدم روزهای آغازین دکتری بود، توی مترو، بی‌آرتی و بین کلاس‌ها. داستانی درباره یک مسئله مهم: «توسعه»
اگر شما هم به مناطق مختلف ایران سفر کرده باشید حتما برایتان ملموس بوده که برخی شهرها بسیار توسعه یافته‌تر از برخی دیگرند. برخی خیابان‌های مرتبی دارند، حمل و نقل عمومی منظمی و بازاری پررونق. خانه‌ها بسیار شیک است و مردم بسیار تعامل‌پذیرترند و فعالیت‌های گروهی متعددی دارند. کتابخانه‌های پررونقی در آن شهرها هست و کتابفروشی‌هایی اما برخی شهرها نقطه مقابل این توصیفات هستند؛ شهر بسیار گرفته و در هم است، تعداد کافه‌ها و سفره‌خانه‌ها زیاد است و نزاع‌ها شهری مکرر اتفاق می‌افتند. هیچ کتابفروشی در سطح شهر نیست و مردم به چیزهای دیگری جز دانش و کارهای اجتماعی مشغولند و تعامل با آن‌ها بسیار دشوار است.
من در شهری چنین بزرگ شدم ولی بعد همیشه برایم تفاوت شهرها سوال بود و اینکه چطور میشود شهرهای عقب‌مانده را توسعه داد. این داستان در واقع تلاشی برای پاسخ به همین سوال است و روایت تلاشی بیهوده و سرشار از عسرت برای توسعه جامعه‌ای عقب‌افتاده. البته شاید بتوان آن را توجیه استعمار نیز دانست اما من سعی میکنم خوشبین باشم و برای طرح سوالش دوست داشته باشم. شما هم اگر چنین سوالی دارید یا این سوال برایتان جذاب است فکر میکنم از خواندن این کتاب لذت ببرید.
        

          کتاب  به معنایی خدا بودن نوع انسان را قبیح و زشت دانسته هست و با جریان سازی و داستان سرایی و حتی در آخر داستان به طور مستقیم شروع به نصیحت انسانِ فرافکن می کند و با روایت کنش های اشتباه جامعه به دنبال این است که جایگاه درست تری را به بشر نشان دهد .
        

          برادران استروگاتسکی (آرکادی و بوریس) از مهمترین نویسندگان روسی نیمهٔ دوم قرن بیستم و همچنین از مهمترین نویسندگان ادبیات علمی-خیالی در این برهه محسوب می‌شوند.
آثار برادران استروگاتسکی، که معمولاً در همکاریشان با یکدیگر خلق می‌شدند، به حیطهٔ ادبیات علمی-خیالی نرم تعلق دارند. علمی-خیالی نرم اصولاً به آن دسته از آثاری اطلاق می‌شود «که کمتر با علوم مهندسی و زیست شناسی و بیشتر با علوم انسانی سر و کار دارد. از این رو علمی تخیلی نرم، بیشتر روی داستان و شخصیت پردازی متمرکز است.» (۱)
فقط دو تا از آثار این نویسندگان به فارسی ترجمه شده، یکی «پیک‌نیک کنار جاده» که «آندری تارکوفسکی» فیلم معرکهٔ «استاکر، ۱۹۷۳» را بر اساس بخشی از آن ساخت. و یکی همین: خدا بودن سخت است.
اول از همه باید بگویم که چه عنوان جذابی! استروگاتسکی‌ها این رمان را در سال ۱۹۶۴ و در زمان حکومت «خروشچف»، در واکنش به برخی سیاست‌های محدودکنندهٔ او در قبال هنرمندان و آثار هنری نوشته‌اند. داستان که به دخالت زمینی‌ها در سیاست، علم و فرهنگ سیاره‌ای دوردست با تمدنی قرون‌ وسطایی می‌پردازد، استعاره‌ای از دخالت کشورهای توسعه‌یافته در امور کشورهای توسعه‌نیافته هم هست.
همانگونه که مترجم (هادی بهارلو) در مقدمه‌اش بر کتاب ذکر کرده، بخشی از جذابیت اثر فقط برای خود روس‌ها قابل درک است ولی از آنجا که دیکتاتوری، سانسور، اختناق، کودتا و دخالت کشورهای دیگر، هیچ‌گاه در کشورمان وجود نداشته، من با این موارد که در کتاب هم بودند، ارتباط برقرار نکردم!!!!!!!!!!!!
«خدا بودن سخت است» انگار خلاصهٔ یک رمان طولانی‌تر است، چون روایت و شخصیت‌پردازی‌اش اگرچه بد نیست، در حدی باقی می‌ماند و به اوجی که باید و شاید نمی‌رسد. اما این کتاب به خاطر فصل هشتمش و مخصوصاً صفحات پایانی این فصل، ارزش خواندن داشت. برادران استروگاتسکی در اینجا در قالب دیالوگ‌هایی بسیار جذاب، کمونیست‌ها و در برخی جاها لیبرالیست‌ها را، حسابی می‌شویند، خشک می‌کنند، اتو می‌زنند، تا می‌کنند و می‌گذارند کنار! 

۱. راهنمای خوره‌های ادبیات ژانری - جلد اول، گردآوری و ترجمه فربد آذسن، انتشارات پریان، صفحه ۱۱۴