شاهکار سید مهدی شجاعی، اینبار در کسوت ترجمه

شاید شما هم آقای سید مهدی شجاعی را با داستان‌های مذهبی بشناسید. آثاری که در آنها تسلط به متون مذهبی، آشنایی با معارف اهل بیت (ع) و صد البته قلم گیرا و بیان شیرین نویسنده نمایان است. در مجموعه‌ی «نیایش‌ها و زیارت‌ها» اما با وجه دیگری از هنر نویسندگی آقای شجاعی روبرو خواهید شد.

در ترجمه‌ی آثار ادبی، همواره چالشی وجود دارد که «چگونه ظرافت‌های زبانی و بلاغی اثر حفظ شود؟»  برای مثال، حافظ می‌گوید «بِبُرد از من قرار و طاقت و هوش/ بُت سنگین‌دلِ سیمین بناگوش» گذشته از زیبایی‌های که وزن و قافیه به این جمله داده، کنایه‌های «قرار از کسی بردن» و «سنگین‌دل» و تشبیه‌های «بُت» و «سیمین بناگوش» نیز به سختی قابل ترجمه هستند. به بیانی دیگر، هر قدر درک زیبایی این تصویر که «لاله‌ی گوش معشوق آنقدر سفید و درخشان است که به نقره شبیه است» برای یک -مثلاً- آلمانی سخت به نظر می‌رسد، گنجاندن این تصویر در دو سه کلمه‌ی آلمانی برای مترجم چندین برابر سخت است. شاید به همین دلیل است که بسیاری از ترجمه‌های برجسته‌ی آثار ادبی، به قلم ادیبان و شاعران زبان مبدأ بوده است.
حال تصور کنید که اگر آن متن در کنار ارزش ادبی، معنایی بلند و آسمانی نیز داشته باشد، کار چقدر سخت خواهد بود؟ شاید به خاطر همین ملاحظه‌ی دوم است که ترجمه‌ی ادعیه و زیارات به فارسی (و بسیاری از ترجمه‌های قرآن) معمولاً به صورت تحت اللفظی و بسیار خشک بوده و در انتقال لطافت این کلمات نورانی کم‌توفیق بوده‌اند.

در چنین فضایی -که یافتن یک ترجمه‌ی روان که بشود از ابتدا تا انتها خواندش نیز کمیاب است- این مجموعه ترجمه‌ها حتماً یک شاهکار است. آشنایی آقای شجاعی با معانی بلند ادعیه از طرفی و قلم هنرمند ایشان از طرف دیگر دست به دست هم داده تا معانی بلند و الفاظ لطیف ادعیه به زیبایی هر چه تمام‌تر ترجمه شود و مخاطب فارسی‌زبان هرچه بیشتر از این تحفه‌ی معنوی بهره ببرد. در همین کتاب حاضر -یعنی ترجمه‌ی دعای کمیل- آ. شجاعی با آگاهی از ارزش ادبی کلام امام علی (ع) سعی کرده هر جا سجعی هست، در ترجمه نیز سجع ایجاد کند؛ توصیف‌ها از روز قیامت را با کلماتی که بار معنایی مشابه دارد، در فارسی بازسازی کند؛ و مواردی از این دست.

اگر با زبان عربی آشنایی کمی دارید، پیشنهاد می‌کنم حتماً ادعیه و زیارات را با ترجمه‌ی سید مهدی شجاعی بخوانید تا در کنار ثواب اخروی، از رهنمودهای این متون آسمانی نیز بهره‌مند شوید. و اگر با زبان عربی آشنا هستید نیز پیشنهاد می‌کنم از این تلاش ارزشمند غافل نشوید تا حظی دو برابر ببرید.