در شاهنامه، کیومرث همه جا نخستین شاه است و نه نخستین انسان. از این رو سرگذشت کیومرث در شاهنامه سرگذشت آغاز جامعه است و نه آغاز زندگی. در شاهنامه اهریمن دیگر آن روح خبیث مجرد نیست که بر جهان روشنایی حمله ور می گشت، بلکه او در شمار مردم بد است که علیه مردم نیک سلاح به دست می گیرد و وارد کارزار می گردد. نبردی که بر طبق افسانة آفرینش اوستایی میان اهریمن و کیومرث درمی گیرد، در شاهنامه بر عهدة پسران آن ها گذاشته شده است. پسر اهریمن به نام خزروان در میدان کارزار، سیامک، پسر کیومرث، را می کشد به همان گونه که در بندهش مرگ کیومرث مرحلة گذر از یک زندگی سترون به یک هستی بارورست، در شاهنامه نیز با مرگ سیامک و آغاز پادشاهی هوشنگ، جامعه از مرحلة سادة  گردهمایی آدمیان گام به مرحلة مدنیت می گذارد. مطالب یادشده بخشی از مقالة «شاهنامه و موضوع نخستین انسان» اثر «جلال خالقی مطلق ـ از شاهنامه شناسان معاصر ـ است. این مجموعه دربرگیرندة مقالات وی در خصوص شاهنامه است. برخی از مقالات کتاب عبارت اند از: معرفی قطعات الحاقی شاهنامه، بار و آیین آن در ایران، ببر بیان، و دستنویس شاهنامه (فلورانس).