دروس معرفت نفس دربردارنده صد و پنجاه درس یا گفتار در شناخت گوهر آدمی است، آغاز سخن از وجود و موجود است و واقعیت داشتن یا نداشتن مشهودات خارجی؛ سپس درباره غایت داشتن یا نداشتن هستی و حرکت جوهری و تکاملی ذاتی آن سخن می رود؛ و پس از آن در زمینه خیر و شر هستی، مفارق بودن نفس و قوا و تجلیات آن ها، حدوث جسمانی نفس، بقای روحانی آن، کیفیت سیر آدمی در مراتب و مدارج روحانی، علم و وعا آن در آدمی و نحوه تدبیر نفس بدن را و احوال نفس در حیات پس از مرگ بحث می شود. همگی این مسائل نکان فخیمی را در باب امور الهی و ریاضی و طبیعی شامل می شوند و در مطاوی آن ها از سخنان اولیاالله و ارباب حکمت و ادب بهره گرفته شده است.
در دفتر سوم گقتاری مستوفا در قیاس برهانی مندرج شده که بسیاری از دقایق منطقی مستلزم بحث در آن آمده است. گزافه نیست اگر گفته شود که این دوره از درس ها شامل امهات مسائل حکمت اسلامی درباره انسان است.